بررسی «اعتماد» بر نتایج مطالعات جهانی درباره ارایه خدمات سلامت برای گروه سنی بالای 60 سال نشان داد که «ایران» بهترین کشور برای سالمندان نیست.

موسسه خدمات سلامت LOTTIE در گزارشی که ژانویه 2024 منتشر کرده، با نگاهی به جدول رتبه بندی خدمات سلامت به تفکیک کشورها و مناطق جهان، کشورهای نروژ، سوئد، سوییس، آلمان و کانادا را به عنوان کشورهای برتر در ارایه خدمات به سالمندان معرفی کرده است.

این رتبه بندی برمبنای میزان پوشش مستمری بازنشستگی، نظام مراقبت های بهداشتی، خدمات مراقبتی (واگذاری خانه مسکونی یا تعداد آسایشگاه و مراکز نگهداری سالمندان) حمایت اجتماعی و کمک های مالی ازسوی دولت های 94 کشور جهان انجام شده و LOTTIE در توضیح علت اعطای رتبه های برتر به 5 کشور جهان اعلام می کند: «در کشور نروژ، هم میزان حمایت های اجتماعی قابل توجه است و هم پرداخت مستمری به افراد سالمند، پوشش صددرصدی دارد علاوه بر اینکه سالمندان در نروژ در مقایسه با سایر کشورها از بالاترین نرخ اشتغال و درآمد برخوردارند. در کشور سوئد، هزینه خدمات مراقبت از سالمندان توسط شهرداری ها و از طریق کمک های مالی دولت پرداخت می شود و میزان رضایت سالمندان سوئدی از آزادی های مدنی، امنیت، خدمات ارایه شده در آسایشگاه ها و سیستم حمل و نقل عمومی هم در بالاترین حد نسبت به سایر کشورهاست. در کشور سوییس، خدمات و مراقبت های بهداشتی برای تمام گروه های سنی از سطح و کیفیت بالایی برخوردار است که سالمندان هم خدماتی مشابه سایر شهروندان این کشور دریافت می کنند. با وجود آنکه تعداد زیادی از سالمندان در این کشور در خانه خود به سر می برند و زندگی آسایشگاهی ندارند، اما امید به زندگی در کشور سوییس بیش از 85 سال ارزیابی شده و میزان رضایتمندی از آزادی های مدنی و ارتباطات اجتماعی سالمندان در سوییس از میانگین منطقه ای هم بالاتر است. کشور آلمان در این رتبه بندی جایگاه چهارم را دارد که علت آن هم کامل نبودن پوشش مستمری بازنشستگی است، اما در عوض، پیشرفت صنعت در آلمان به کمک نظام سلامت آمده چنانکه خدمات مراقبت و بهداشتی برای سالمندان با کمک فناوری پیشرفته، توانمندی سالمندان را افزایش داده به گونه ای که سالمندان در این کشور، بابت ارتباطات اجتماعی گسترده و استقلال مدنی، رضایت بالایی دارند. پنجمین رده جدول LOTTIE متعلق به کاناداست؛ کشوری که بالاترین نرخ امید به زندگی جهان را به خود اختصاص داده، چون مراقبت های بهداشتی با بالاترین سطح به شهروندان خود ارایه می دهد. ارایه خدمات مراقبت از سالمندان، پرداخت مستمری بازنشستگی مکفی و ایجاد امنیت اقتصادی برای فرد سالمند و همچنین توسعه حمایت های اجتماعی عامل مهمی بوده که کانادا از کشورهای برتر جهان بابت ارایه خدمات مراقبتی و سلامت برای سالمندان باشد.»

بخش دیگری از گزارش LOTTIE به رتبه بندی ارایه خدمات بهداشتی بر مبنای کیفیت این خدمات در 6 منطقه جهان و کشور شاخص در هر منطقه اختصاص دارد که طبق این تفکیک، کشور تایوان در منطقه آسیا با 85.9 امتیاز در ردیف اول این رتبه بندی است و سپس، فرانسه در اروپا با 79.4 امتیاز، استرالیا در اقیانوسیه با 75.3 امتیاز، مکزیک در امریکای شمالی و مرکزی با 72.5 امتیاز، اکوادور در امریکای جنوبی با 69.5 امتیاز و آفریقای جنوبی در آفریقا با 63.7 امتیاز در ردیف های بعد هستند. طبق این رتبه بندی، در سال 2023 کشورهای تایوان، کره جنوبی، ژاپن، فرانسه، دانمارک، اسپانیا، تایلند، اتریش، هلند و فنلاند با امتیاز 85.9 (تایوان) تا 77.1 (فنلاند) به ترتیب 10 کشور دارای بالاترین سطح ارایه خدمات بهداشتی بوده اند و جایگاه ایران در این رتبه بندی و در میان 94 کشور جهان، ردیف 82 جدول با امتیاز 52.3 است. در این رتبه بندی، ونزوئلا با امتیاز 39.3 در آخرین ردیف جدول و در جایگاه 94 است و کیفیت و سطح ارایه خدمات مراقبت بهداشتی در کشورهای صربستان، ایرلند، آلبانی، نیجریه، مصر، بلاروس، آذربایجان، مراکش، مالت، عراق و بنگلادش هم بدتر از ایران ارزیابی شده درحالی که کشورهای رومانی، پرو، جمهوری دومینیکن، مقدونیه شمالی، اوکراین، بوسنی و هرزگوین، گرجستان، قبرس، مجارستان، الجزیره و ترینیداد و توباگو در ردیف های 71 تا 81 جدول، شرایطی بهتر از ایران دارند.

موسسه LOTTIE یک رده بندی دیگر هم دارد؛ بهترین کشورها برای زندگی سالمندان. این رتبه بندی بین 90 کشور جهان و براساس شاخص امید به زندگی، مراقبت های بهداشتی، گزارش سالانه شادی و امنیت تنظیم شده است. طبق این رتبه بندی کشورهای سوییس، فنلاند، دانمارک، هلند، تایوان، ژاپن، اتریش، ایسلند، نروژ و اسراییل به عنوان 10 کشور برتر معرفی شده اند و ایران با نرخ امید به زندگی 77.3 سال، شاخص 52.3 بابت مراقبت های بهداشتی، شاخص 4.721 در گزارش سالانه شادی و شاخص 50.1 بابت امنیت، در ردیف 80 جدول قرار دارد درحالی که کشورهای جمهوری دومینیکن، بلاروس، اوکراین، آفریقای جنوبی، کنیا، عراق، مصر، بنگلادش، ونزوئلا و نیجریه شرایطی بدتر از ایران دارند و در ردیف های پایانی این رتبه بندی قرار گرفته اند.

سال های قبل هم وضعیت بهتری نداشتیم

در ارزیابی ژانویه 2020 موسسه Ageco کشورهای فنلاند، دانمارک، هلند، سوییس، استرالیا، اتریش، کانادا، نروژ، نیوزیلند و اسپانیا به عنوان 10 کشور برتر برای زندگی سالمندان معرفی شدند. در این رتبه بندی که بین 105 کشور جهان انجام شد، شاخص امید به زندگی بالاتر، کیفیت مراقبت های بهداشتی بالاتر، امنیت و شادی و رضایتمندی بالاتر، هزینه زندگی پایین تر، توانمندی اقتصادی بالاتر و سن بازنشستگی بالاتر، معیار رتبه بندی کشورها بود که برمبنای این شاخص ها، ایران با نرخ امید به زندگی 76.7 سال، شاخص 51.86 خدمات مراقبت بهداشتی، شاخص 2.88 امنیت، شاخص 4.55 در گزارش سالانه شادی، شاخص 41.4 هزینه زندگی، شاخص 0.2 توانمندی اقتصادی و میانگین سنی 58 سالگی در زمان بازنشستگی، بین 105 کشور جهان در ردیف 99 جدول قرار داشت و کشورهای نیجریه، کامبوج، ونزوئلا، اوکراین و کنیا وضعیتی بدتر از ایران داشتند و عراق هم در آخرین ردیف رتبه بندی بود.

شبکه خبری CBS در گزارشی که سپتامبر 2015 منتشر کرد، نوشت: «با افزایش امید به زندگی، انتظار می رود تعداد سالمندان در تمام مناطق جهان افزایش یابد. براساس داده های اخیر، تقریبا 901 میلیون نفر جمعیت بالاتر از 60 سال در سراسر جهان وجود دارد که تا سال 2050، این تعداد به 2.1 میلیارد نفر معادل 21.5درصد از جمعیت جهان خواهد رسید. طبق نتایج ارزیابی بهترین مکان برای زندگی سالمندان از بین 96 کشور که بیش از 90درصد جمعیت بالاتر از 60 سال را دارند، برمبنای امتیاز هر کشور بابت وضعیت سلامت سالمندان، امنیت درآمد، توانایی (بابت شغل و سطح تحصیلات) امکاناتی برای مشارکت و توانمندی اجتماعی (حمل ونقل عمومی، امنیت، ارتباطات اجتماعی) و آزادی مدنی، سوییس، نروژ، سوئد، آلمان، کانادا، هلند، ایسلند، ژاپن، ایالات متحده امریکا و انگلیس بهترین کشورها برای زندگی سالمندان هستند.»

توضیح CBS درباره دلیل انتخاب 10 کشور برتر جهان به عنوان بهترین کشورها برای زندگی سالمندان این بود: «سوییس (به دلیل سیاست ها و برنامه هایی برای ارتقای سلامت افراد مسن و نرخ بالاتر از میانگین منطقه ای بابت ارتباط اجتماعی و رضایت از آزادی های مدنی در میان افراد مسن و پوشش صددرصدی مستمری برای افراد بالای 65 سال)، نروژ (به دلیل بالاترین میزان باسوادی سالمندان، نرخ اشتغال 71.1درصدی سالمندان که حدود 15درصد بیشتر از میانگین منطقه ای است، نرخ 1.8درصدی فقر در جمعیت سالمند که پایین ترین نرخ در منطقه است، پوشش صددرصدی مستمری برای افراد بالای 65 سال)، سوئد (به دلیل نرخ بالای اشتغال و تحصیلات، رضایت بالا از امنیت، آزادی مدنی و رضایت از وضعیت حمل و نقل عمومی)، آلمان (به دلیل نرخ بالای توانمندی سالمندان، رتبه دوم منطقه بابت میزان تحصیلات سالمندان، نرخ بالای ارتباط اجتماعی و آزادی مدنی)، کانادا (به دلیل امتیاز بالا در حوزه سلامت، نرخ بالای امید به زندگی، نرخ 97.7درصدی پوشش مستمری بازنشستگی و نرخ 6.8درصدی فقر در جمعیت سالمند که از میانگین منطقه کمتر است)، هلند (به دلیل نرخ 3درصدی فقر در جمعیت سالمند، پوشش صددرصدی مستمری بازنشستگی برای افراد بالای 65 سال، رضایت بالای سالمندان از ارتباط اجتماعی و آزادی های مدنی)، ایسلند (به دلیل نرخ 1.6درصدی فقر در جمعیت سالمند که کمترین نرخ فقر در منطقه است، رضایت از ارتباط اجتماعی، امنیت، وضعیت حمل و نقل عمومی و آزادی مدنی، نرخ 81.1درصدی اشتغال سالمندان)، ژاپن (به دلیل رضایت بالای سالمندان از ارتباط اجتماعی، امنیت و آزادی مدنی)، ایالات متحده امریکا (به دلیل نرخ بالای تحصیلات در جمعیت سالمند، رضایت بالا از امنیت و ارتباط اجتماعی) و انگلستان (به دلیل رضایت بالا از ارتباط اجتماعی، آزادی مدنی، ایمنی و حمل و نقل عمومی، پوشش صددرصدی مستمری برای افراد بالای 65 سال و نرخ فقر 9.3درصدی در جمعیت سالمند).»

علاوه بر این مطالعات، در دهه ای که گذشت برخی ارزیابی ها هم بدون بررسی وضعیت سالمندان ایران انجام شد که به نظر می رسد دلیل این اتفاق و حذف ایران از مطالعات جهانی، ضعف و ایراد داده های ثبت شده در پایگاه های جهانی بوده است. یکی از نمونه های حذف ایران از مطالعات جهانی، ارزیابی سال 2015 بود که در 96 کشور جهان انجام شد ولی در این مطالعه، نامی از ایران نیست. این مطالعه براساس میزان امنیت اقتصادی سالمندان، وضعیت سلامتی، توانمندی سالمندان با درنظر گرفتن دو معیار تحصیلات و اشتغال، میزان دسترسی سالمندان به امکانات و خدمات عمومی، امنیت و آزادی های اجتماعی انجام شد که طبق نتایج آن، کشورهای سوییس، نروژ، سوئد، آلمان، کانادا، هلند، ایسلند، ژاپن، امریکا و انگلیس به ترتیب 10 کشور برتر بابت ارایه بهترین خدمات به سالمندان و جمعیت بالای 60 سال بودند و کشورهای نیجریه، عراق، اوگاندا، رواندا، زامبیا، تانزانیا، پاکستان، نوار غزه، موزامبیک، مالاوی و افغانستان در آخرین ردیف های این رتبه بندی قرار داشتند.

مطالعه مشترک سال 2013 درباره بهترین و بدترین کشورها برای سالمندان، نمونه دیگری بود که ایران را از دایره ارزیابی حذف کرد. روزنامه واشنگتن پست، اکتبر 2013 با اشاره به نتایج این مطالعه نوشت: «براساس یک مطالعه جدید که به رفاه افراد بالای 65 سال می پردازد، ایالات متحده از نظر رفاه سالمندان در رتبه هشتم جهان، سوئد در رتبه اول و نروژ و آلمان در رتبه های دوم و سوم هستند و پاکستان، تانزانیا و افغانستان در انتهای این فهرست قرار دارند. این گزارش برمبنای چند معیار شامل سلامت، امنیت اقتصادی، فرصت های شغلی و تحصیلی و همچنین محیط مناسب برای حضور اجتماعی سالمندان ازجمله امنیت جسمی، سهولت دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی، سهولت حفظ ارتباطات اجتماعی، سلامت روان و شادی تهیه شده است.»

سال 2013 (1392) 8درصد جمعیت ایران بالاتر از 60 سال سن داشتند و ایران بابت این تعداد جمعیت بالاتر از 60 ساله، در رتبه بندی سازمان ملل و بین 201 کشور جهان، ردیف 107 جدول بود اما در این مطالعه، هیچ نامی از ایران نیست با وجود آنکه وضعیت کشورهای همسایه ایران از نظر کیفیت زندگی سالمندان بررسی و رتبه بندی شده است. داده های موردنیاز برای انجام این مطالعه مشترک، توسط بانک جهانی، موسسه نظرسنجی گالوپ، دفاتر مختلف وابسته به سازمان ملل همچون سازمان بهداشت جهانی و یونسکو و سازمان بین المللی کار ILO گردآوری شده بود.