جنگ در عین حال نبرد روایت هاست. شبکه‌های اجتماعی در این امر نقش فعالی دارند و همه آنها توسط گروه‌های آمریکایی کنترل می‌شوند، به استثنای یکی: TikTok چینی. طی سال‌ها، نمایندگان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان می‌خواستند یا آن را زیر سلطه آمریکا درآورند و یا ممنوع کنند. آخرین دست آویز آنها: TikTok «طرفدار فلسطین» و حتی یهودستیز است.

در حالی که اسرائیل هرگونه دسترسی خبرنگاران خارجی به نوار غزه را ممنوع کرده و خبرنگاران فلسطینی را مانند یکی یکی می کشد – حدود صد کشته در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ – چه بر سر اخبار غزه می آمد اگر شبکه اجتماعی ای مانند TikTok ناپدید می شد ؟ اگر یک مالک واحد، یعنی متا، انحصار پخش در پلتفرم های آنلاین را به دست آورد، چه روی خواهد داد ؟ این سوالات کاملاً خیال پردازانه نیست.

در ۱۳ مارس ۲۰۲۴، نمایندگان جمهوری‌خواه و دموکرات‌ در مجلس نمایندگان ایالات متحده، لایحه‌ای را تصویب کردند که بر اساس آن TikTok ، رسانه پر طرفدار اجتماعی باید به یک شرکت «ایمن» – یعنی آمریکایی – فروخته شود. در غیر این صورت ممنوع خواهد شد. این لایحه باید همچنین در سنا به رأی گذاشته شود. بنابراین همین «فردا» قابل اجرا نیست. با این حال، جمهوری خواهان و دموکرات ها همیشه دانسته اند چگونه بر اختلافات خود در مورد چین غلبه کنند. و TikTok متعلق به گروه چینی ByteDance است.

باز های آمریکایی در این مورد رفتاری با ثبات خاص داشته اند. آنها از سال ۲۰۲۰ برای چنگ انداختن به پلتفرمی مبارزه کرده اند که نوجوانان و جوانان – «نسل Z» متولد شده با اینترنت و فناوری دیجیتال – را جذب کرده است. آنها عاشق TikTok هستند که در مجموع ۱۷۰ میلیون کاربر در ایالات متحده دارد، بیش از اینستاگرام (۱۵۷ میلیون) و تقریباً به اندازه فیس بوک (۱۷۵ میلیون) که گروه های سنی کمی بزرگتر در آن حضور دارند. تا کنون، رهبران آمریکا با احتیاط زیاد پیش روی می کردند: محروم کردن جوانان از شیوه ارتباطی مورد علاقه شان کار ساده ای نیست و هرگز نمی دانید اگر آن را ممنوع کنید چه اتفاقی می افتد.

تعصب ایدئولوژیک و آزمندی مالی

بدیهی است که طراح این لایحه، مایک گالاگر، یکی از ستیزه جو ترین چین هراس ها در ایالات متحده، استدلال محکمی برای تسریع روندی یافته که از چهار سال متوقف شده است: TikTok طرفدار فلسطین و حتی یهودستیز است… از آنجایی که پکن خواستار آتش‌بس اضطراری در غزه، آغاز مذاکرات و پایان استعمار اسرائیل است و TikTok یک برنامه چینی است، پس کاربران آن لزوماً « آلت دست دولت چین می‌شوند». با این استدلال که ترکیبی از تعصب ایدئولوژیک و چنگ اندازی اقتصادی است، هدف تحمیل روایت مطلوب تر برای جنگ اسرائیل و توقف پیشرفت چین در فناوری دیجیتال با تصاحب محبوب ترین و خلاقانه ترین شبکه های اجتماعی کنونی به بهانه منافع ملی است.

در رابطه با انتشار اخبار قتل‌عام‌های اسرائیل، متخصص آنتونی گلدبلوم که داده‌های TikTok را برای خریداران آگهی بررسی کرده، تائید می نماید که در واقع تعداد بازدیدهای ویدیویی با هشتگ‌های طرفدار فلسطین بسیار بیشتر از ویدیوهای طرفدار اسرائیل است. به گفته وی، این نسبت می تواند تا ۶۹ به یک برسد(۱). آیا این مدرکی دال بر این است که پکن بر تفکر آمریکایی ها مسلط شده ؟ یا دلیلی بر مخالفت اکثریت جوانان با این جنگ ؟ برای دریافت پاسخ، کافی است گزارش های روزنامه های آمریکایی یا صرفاً نظرسنجی هایی را خواند که نشان می دهد افراد زیر ۳۵ سال (حدود نیمی از کاربران TikTok) عمدتاً ضد جنگ هستند(.«آفتاب آمد دلیل آفتاب» .م). این در عین حال یکی از دلایل رای ضعیف جو بایدن نامزد ریاست جمهوری است.

چرا که شبکه اجتماعی چینی تصمیم گرفته محتوا را لااقل در غرب سانسور کند. در چین TikTok وجود ندارد. فقط نسخه Douyin آن، که منحصراً در این کشور وجود دارد و تحت نظارت دقیق است ، مجاز می باشد. در قلمرو دوروئی، پکنی که داد از رسوایی می زند، خود جایگاهی برجسته دارد. با این وجود، جو بایدن در ریاکاری(تارتوفری) از حریف عقب نمی افتد: در فوریه گذشته، رئیس‌جمهور آمریکا یک حساب TikTok باز کرد، آنهم در روز یکشنبه سوپر بول(Super Bowl)، مسابقه فینال فوتبال امریکائي ، برای آنکه با پست یک ویدئو ، علاقه اش را به رویدادی نشان دهد که میلیون ها بیننده دارد.سپس در ماه مارس اعلام کرد که با شور و شوق قانون گالاگر در مورد ممنوعیت این برنامه را امضا خواهد کرد.

تصاویری از غزه که قبلاً دیده نشده

تا رسیدن آنزمان، البته TikTok سانسوری اعمال نمی کند و موفقیت آن در همین جاست. در آن ویدئوهایی با اظهار نظر درباره جنگ بنیامین نتانیاهو ، تصاویری از غزه (زمانی که فلسطینی ها برق و اینترنت دارند) و همچنین از اسرائیل ارسال می شود. همانطور که یک استاد دانشگاه در گزارشی در واشنگتن پست می گوید: «وقتی جنگ شروع شد، دانش‌آموزان من به همه بخش ها در TikTok سر زدند تا ببینند چه نوع ویدیوهایی در اسرائیل در ارتباط با غزه، کرانه باختری یا مکان‌های دیگر محبوب هستند. هرگز فکر نمی کردم روزی این کار انجام گیرد»(۲).

این «آزادی»، نتانیاهو و متحدانش را خشمگین می کند. این موضوع هم جمهوری‌خواهان آمریکایی آشکارا طرفدار اسرائیل ضد فلسطینی را آزار می دهد و هم دموکرات‌های اردوگاه جو بایدن را . آنها که از وضعیت انسانی در غزه ابراز تأسف می‌کنند ، در نهایت خواستار آتش‌بس با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در ۲۴ مارس ۲۰۲۴ می شوند و در همان حال، به تحویل سلاح هایی ادامه می‌دهند که غیرنظامیان فلسطینی را می کشد. جنگ در زمینه اطلاعات و تصویر نیز در جریان است(۳).

سانسور در X، فیس بوک و اینستاگرام

در سایر شبکه های پرمخاطب، سانسور کم و بیش مستقیم از ۷ اکتبر بیداد می کند. برخی از پست‌های اوریان ۲۱ قربانی آن بوده اند و نمی‌توان آن‌ها را در X یا فیس‌بوک به اشتراک گذاشت. این امر در مورد روایت های میدانی رامی ابو جاموس، خبرنگار ما در غزه که به طور منظم یادداشت های روزانه خود را ارسال می کند، نیز صادق است.

به بصورتی کلی، دیده بان حقوق بشر (HRW) « سانسور سیستمیک محتوای طرفدار فلسطین در اینستاگرام و فیس بوک» را تائيد می کند(۴). محتوای ارسال شده توسط حساب‌های فلسطینی یا افرادی که از حقوق فلسطین دفاع می‌کنند، به سادگی پخش نمی شود: چیزی که می توان آن را «ممنوعیت در سایه»( shadow banning) نامید. آنها حذف نمی شوند، با این حال الگوریتم ها طوری طراحی شده اند که نامرئی یا تقریباً نامرئی باقی می مانند. برای دور زدن این سانسور، کاربران بجای فلسطین از لغت یا تصویر هندوانه استفاده می کنند (پرچم فلسطین مثل هندوانه رنگ های قرمز، سبز، سیاه و سفید دارد)، برای صحبت از غزه یک حرف را به ستاره یا نقطه تبدیل می کنند تا مانع شناسایی توسط الگوریتم ها شوند. این فقط یک نمونه کوچک است.

عفو بین الملل نیز به این امر اشاره می کند. مدیر عفو بین‌الملل با نگرانی می‌گوید: «سیاست‌های متا و سیستم‌های تعدیل محتوا به‌طور فزاینده‌ای صداهای طرفدار فلسطین را در اینستاگرام و فیس‌بوک ساکت می‌کنند، این سانسور در خدمت محو کردن رنج فلسطینیان است»(۵). .

آنچه در مورد جنگ اسرائیل علیه فلسطینیان به طور چشمگیری صادق است در همه زمینه ها انجام می گیرد. ما اغلب فراموش می کنیم که انحصار سه غول آمریکایی – متا، گوگل و ایلان ماسک (X) – بر ارتباطات دیجیتال جهانی، تهدیدی برای دموکراسی هاست. با این همه، نقش آنها TikTok را روسفید و بی عیب نمی کند. اما مجبور کردن آن به فروش خود به یکی از این سه گروه فقط کنترل آنها را تقویت می کند. ممنوعیتش هم همینطور. آنچه کاربران اینترنت نیاز دارند، مقررات عمومی ای است که همه مجبور به رعایت آن باشند.

نرم افزاری در خدمت جاسوسی برای چین ؟

بحثی نیست که تیک تاک مانند سایرین، اطلاعات نادرست و نظرات کم و بیش نفرت انگیز را منتقل می کند. با این حال، این امر هیچ ارتباطی با ماهیت استبدادی رژیم چین ندارد. رهبران آمریکا می ترسند که رئیس جمهور شی جین پینگ با تصاحب داده های کاربران غربی پروژه های شیطانی و نه فقط در عرصه تجاری را تدارک ببیند. رئیس آن، شو زی چو سنگاپوری، که در سال گذشته بیش از پنج ساعت به سؤالات بازجویانه نمایندگان کنگره امریکا جواب داد، سعی کرد اطمینان دهد که ۶۰ درصد سهام گروه متعلق به سرمایه گذارانی مانند صندوق BlackRock و گروه بین المللی Susquehanna است که اولی مدیریت ثروتمند و دارایی های نجومی را بعهده دارد و دومی متخصص سرمایه گذاری در فناوری می باشد. ۲۰٪ سهام باقیمانده متعلق به بنیانگذاران چینی و بقیه به کارکنان تعلق دارد. سه نفر از پنج عضو هیئت مدیره این نرم افزار آمریکایی هستند. در نهایت، سرورهایی که داده‌ها را ذخیره می‌کنند در ایالات متحده، روی رایانش ابری Oracle نصب هستند و دیگر در خاک چین یا سنگاپور جابجا نمی‌شوند.

با این حال، به اعتقاد حامیان ممنوعیت TikTok، این کافی نیست. دولت چین مظنون به استفاده از نرم افزارهای جاسوسی برای تسخیر انحصاری مغزها، و همچنین تأثیرگذاری بر انتخاب های آمریکا و تحریف نتایج آن است. آیا پکن چنین کاری را هرگز انجام داده ؟ هیچکس نمیداند. جولیا آنگوین در نیویورک تایمز می نویسد: هیچ چیزی در آنچه مقامات و آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده ارائه می کنند دال بر این نیست که «الگوریتم [TikTok] در حال تبلیغ برای جمهوری خلق چین است و من فکر می کنم اگر مدیر اداره اطلاعات ملی مدرکی برای آن داشت، حتما ارائه می کرد». (۱۴ مارس ۲۰۲۴). این موضوع را سارا جیکوبز، نماینده دموکرات کالیفرنیا، پس از دیدار نمایندگان منتخب کنگره و سرویس‌های امنیت ملی تأئید کرد: «هیچ یک از مواردی که در این گزارش طبقه‌بندی شده شنیدیم، مختص TikTok نیست. اینها چیزهایی است که در تمام پلتفرم های رسانه های اجتماعی اتفاق می افتد»(۶).

همانطور که برخی از نمایندگان دارای عقل سلیم در مجلس سفلی امریکا خاطرنشان کردند، برای ایجاد حساب‌های جعلی، غرق کردن شبکه‌های اجتماعی از افشاگری‌های دروغین یا حتی تلاش برای دستکاری انتخابات ، نیازی به داشتن درصدی از سهام یک نرم افزار شبکه اجتماعی نیست. دموکرات ها همواره ولادیمیر پوتین را به چنین اعمالی متهم کرده اند و همه می دانند که رئیس جمهور روسیه سرمایه دار اصلی هیچکدام از شبکه های اجتماعی نیست.

حساب های آمریکایی جعلی در چین کمونیستی

در زمانی که رسانه‌ها و رهبران سیاسی غرب تقریباً به اتفاق آرا به TikTok یورش برده اند، سازمان سیا اطلاع داد که «حساب‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی چین برای شایعه‌سازی و انتشار سیاه نمائی علیه رهبران ایجاد شده » که هدف آن « چرخاندن افکار عمومی» و تأثیرگذاری بر دنیای خارج است و تمام این کارها در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ انجام گرفته(۷). نمونه دیگری از فضای ریاکاری(تارتوفری) حاکم در مورد TikTok.

در واقع، جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها کمتر نگران مغز آمریکایی‌ها هستند تا گاوصندوق شرکت‌های چندملیتی که حیاتشان وابسته به آنهاست. در حال حاضر، بخشی از داده های کاربران غربی از چنگ آنها فرار می کند و توسط TikTok تصاحب می شود که در آستانه پیشی گرفتن از گردش مالی متا است. دست اندازی به داده های گرانبهای آن، آب از لب و لوچه متا روان کرده است. اما مهم‌تر از همه، این امکان را فراهم می‌کند تا متا به نرم‌افزار و الگوریتمی چنگ اندازد که ضامن موفقیت TikTok و نماد پیشرفت خاصی است که چین به آن دست یافته. دولت چین از پیش اعلام کرده است که با فروش اجباری TikTok به نام دفاع از «تجارت آزاد و آزادی بیان »ذکر شده در متمم اول قانون اساسی آمریکا ، مخالفت خواهد کرد. الزام فروش اجباری بنام «تجارت آزاد و آزادی بیان »، ریاکاری(تارتوفری) دیگر.

*تارتوف یا فریبکار: نام نمایشنامه ای از مولیر است. شخصیت تارتوف نماد شرارت تمام متعصب هاست. یک رذل اغواگر و حیله گر، فریبکاری مقاومت ناپذیر.

۱- « How TikTok Was Blindsided by U.S. Bill That Could Ban It », Stu Woo, Georgia Wells, Raffaelle Huang, Wall Street Journal, 12 mars 2024.

۲- « Young Americans are more pro-Palestinian than their elders. Why ? », Frances Vinall, Washington Post, 21 décembre 2023.

۳- « Gen Z and Palestine : how social media activists are changing journalism forever », Laura Cugusi, UntoldMag, 12 janvier 2024.

۴- « Meta : censure systémique de contenus pro palestiniens », Human Rights Watch, 21 décembre 2023.

۵- « Israël/Gaza  : les réseaux sociaux entre censure des voix palestiniennes et démultiplicateur de haine », Amnesty International, 2 novembre 2023.

۶- « Why Are Lawmakers Trying to Ban TikTok Instead of Doing What Voters Actually Want ? », Julia Angwin, New York Times, 14 mars 2024.

۷- « Exclusive : Trump launched CIA convert influence operation against China », Joel Schectman et Christopher Bing, Reuters, 14 mars 2024.

Martine Bulard

Ex-rédactrice en chef du Monde diplomatique, autrice notamment de Chine-Inde, La course du dragon et de l’éléphant,… (دنباله)

لوموند دیپلماتیک

سکوت عرب اکرم بلکيد/ برگردان: شهباز نخعی