در حالیکه تمام توجهات بر (عملیات) حوثی‌ها در دریای سرخ متمرکز شده است، بی‌بی‌سی در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۴ مستندی پخش کرد که در آن اقدامات امارات متحده عربی در جنوب یمن برملا می‌شود. نوال المحقفی این تحقیقات را به انجام رسانده است. در این مستند جزئیات دخالت مزدوران آمریکایی و یک شرکت اسرائیلی در ترور شخصیت‌های سیاسی و مذهبی در عدن از سال ۲۰۱۵ بر ملا می‌کند.

ترجمه از فرانسه ف. دوردانی

مدتهاست که بخشی از استراتژی امارات در یمن چشمپوشی بر حذف شخصیتهای حزب الاصلاح، شاخه اخوان المسلمین در یمن، و رهبران و روزنامه‌نگاران سلفی، میباشد. ترورهای فراوانی، بویژه بین سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، در استانهای جنوبی یمن صورت گرفته‌اند که اغلب از جانب ناظران خارجی یک موضوع حاشیه ای در درگیریها و بطور ضمنی یکنوع امر قابل قبول در مبارزه با جهادگرایان محسوب میشدند. پس از خارج کردن عدن از کنترل حوثی‌ها در تابستان ۲۰۱۵ این سیاست ضروری و مؤثر تشخیص داده میشد و در زیرذربین نبود.

در این شرایط، مقامات عدن با کمک اماراتی ها براحتی ترورهای حساب شده دهها نفر را به تسویه حساب میان اسلام گرایان نسبت می دادند. آنها انگشت اتهام خود را بسوی مسئولین جهادگرایان یا حتی حوثی ها نشانه می گرفتند، همانگونه که در مورد تروری که در فوریه ۲۰۱۶ منجر به کشته شدن عبدالرحمن العدنی، شخصیت موٍثر در سلفیسم ، عمل کردند. در سایر موارد، آنها اعلام میکردند که این قتلهای غیر قانونی اعضای القاعده و یا سازمان دولت اسلامی (داعش) را مورد هدف قرار میدهند

کشتار مخالفان

معذالک دست داشتن امارات در این ترورها که در واقع هدف کاملاً دیگری را دنبال میکرد، در پایتخت جنوبی و مناطق اطراف آن یک راز پنهانی نبود. غیرنظامیانی که با جهادگرایان همراه نبودند و تنها فعالیت سیاسی داشتند و یا در پیوند با مسجد بودند، مورد هدف قرار میگرفتند. بدین ترتیب، همه کسانیکه منتقد امارات متحده عربی بودند در فهرست قربانیان این جنگ طولانی پنهانی قرار میگرفتند. حداقل صد نفر در سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ در حملاتی که منجر به ناامن شدن شهر بزرگ میشدند و هنوز تا امروز هم ادامه دارند، از بین رفتند. در حالیکه قرار بود که عدن به یک ویترین برای یمنی آرام و عاری از حوثی ها تبدیل شود، در این دوره این شهر در یک وضعیت بی ثباتی و بدبختی قرار گرفت. از این طریق عدن از دید بسیاری از یمنی ها، نمادی در مقابله با شورشیانی که از شمال می آمدند، شد.

عادل الشهری، سلفی که آغازگر نزدیکی به حزب الاصلاح و منتقد القاعده بود در میان این قربانیان بود، همانگونه که راوی سامحان العریق که یک چهره شناخته شده دیگر ی شبیه اوست، کشته شد . چگونگی قتل آنها هرگز روشن نشد. یک قتل دیگر، کشتن محسن الصراری، پسر هدی الصراری، فعال حقوق بشر، در سال ۲۰۱۹، بود. این نشان میدهد که این جنگ در خفا ارتباط چندانی با مبارزه با جهادگرایان نداشته است. دهها تن از فعالان الاصلاح و مدیران محلی، از جمله انصاف مایو، نماینده پارلمان یمن که از یک‌ بمب گذاری به خودرو جان سالم بدر برد، و خبرنگارانی که برای رسانه های نزدیک به این حزب کار می کردند نیز هدف قرار گرفتند. پیش از این هم در یک مستند که شبکه الجزیره 1 در سال ۲۰۱۸، در اوج تنش بین قطر و همسایگانش، در برنامه تحقیقاتی معروف الصندوق الاسود (جعبه سیاه) پخش کرد، امارات متهم شد که این ترورهای زنجیره ای را برای مقابله با مخالفان و بویژه اخوان المسلمین در جنوب سفارش میدهد. این مستند افشا کرد که این استراتژی با نقض متعدد حقوق بشر و بویژه با سیستماتیک کردن شکنجه در مراکز مخفی که در مناطق تحت کنترل امارات پراکنده شده اند همراه بوده است.

شهادت مستقیم قاتلان

شش سال بعد، نوال المقحفی یک روزنامه نگار یمنی الاصل با تجربه در یک مستند با قوام اتهامات وارده به امارات متحده عربی را موضوعیت بخشید. نوال المقحفی بویژه برنده سه جایزه Emmy Awards است که بمناسبت کارهایش در باره قاچاق جنسی در عراق و بحران کووید در یمن به او اهدا شده است. مستند او با عنوان مزدوران آمریکایی: کشتار در یمن، صحبت های سربازان سابق آمریکایی که مستقیماً در این حذفها شرکت کرده بودند را در برنامه ارائه داد. آنها اظهار میکردند که شرکتشان در این عملیات برای مبارزه با جهادگرایان بوده و مطمنن هستندکه کار درستی انجام داده اند و آنهم بدون هیچگونه سرپیچی از دستورات صادره از جانب ابوظبی. در طول این مستند، شبکه های مخوفی آشکار شدند. این مزدوران از طریق شرکت ایمنی اسپیر (Spear Operations Group )به ریاست یک اسرائیلی-مجارستانی آبراهام گولان(Abraham Golan ) و به لطف تماسهایش با یک فلسطینی غزوی محمد دحلان(Mohammed Dahlan) ، که مشاور محمد بن زاید ، رهبر اماراتی ها بود، استخدام میشدند.

در تحقیقات، مصاحبه‌ها و اسناد منتشره از جانب روزنامه‌نگار، از کارهای مهمی که سازمان ریپریو(Reprieve ) و وکیل براء شیبان(Baraa Shiban ) انجام داده اند استفاده گردیده که همچنین شامل افشاگریهای قدیمی‌تری که توسط رسانه خبری آمریکایی BuzzFeed2 در سال ۲۰۱۸ منتشتر شدند، هم بود. در کنار هم قراردان مجموعه تمامی این عناصر گوناگون نشان می‌دهد که چگونه مشخصات بیشتر این قربانیان بهیچوجه با جنبش‌های اسلام‌گرای مسلح همخوانی نداشته و حتی اگر چنین هم بود، اعدام های فراقانونی همچنان نقض آشکار حقوق بشر بشمار میایند که خارج از هرگونه چارچوب قانونی صورت گرفته اند. این مستند نشان می دهد که این افراد بهیچ وجه «قربانیان جانبی » نیستند، بلکه حاصل یک استراتژی عمدی برای از بین بردن مخالفان امارات میباشند که حتی در صورت لزوم میشود اقدام به وحدت با برخی از جهادگرایان متخاصم با اخوان المسلمین کرد. اسامی و جزئیات ریزی ارایه شدند. به علاوه تطابق های عجیبی میان ترور احمد الادریسی، یکی از رهبران جنبش جنوب که بتحویل دادن بندر عدن که تحت کنترلش بود شهرت داشت، و پایان بخشیدن به مدیریت و انتقال آن به امارات متحده عربی د یده میشود. مسائل سیاسی و کسب و کار بشدت در هم تنیده اند.

مستندی برای اهداف سیاسی؟

عجیب نیست که این مستند در شبکه های اجتماعی یمن سر و صدای زیادی بپا کرد. ماهیت گفتگوها پراکندگی در سپهر سیاسی، و همچنین بدبینی بسیاری از روشنفکران، روزنامه نگاران و تصمیم گیرندگان در یمن را نشان میدهد که همچنان بر اساس منافع حامیان مالی منطقه ای خود موضع گیری می کنند. در این راستا، واکنش‌ها به موضوعات ارائه‌ شده توسط بی‌بی‌سی، شاخص خوبی برای درک وضعیت حاکم بر بحث عمومی بدنبال تقریباً یک دهه جنگ میباشد.

مدافعان امارات در مواجهه با افشاگر‌یهای نوال المغافی، براحتی این روزنامه‌نگار را به یک ائتلاف موهوم با حوثی‌ها متهم میکنند و آنهم شاید بر اساس این فرضیه که او ظاهراً اصالت هاشمی (از اولاد پیامبر) مشترکی با رهبران شورشیان دارد. منتقدین به مستند بی‌بی‌سی می‌خواهند که خود را بخشی از جنبش روشنفکری برای باز تعریفی هویت یمن که هدف آن حذف هاشمی‌ها از روایت ملی باشد نشان بدهند. در عین حال، مدافعان امارات بر دخالت احتمالی اخوان المسلمین در این افشاگری ها تاکید می کنند و نشان می دهند که چگونه قطب بندی منطقه ای حول و حوش تاثیر رابطه با اخوان المسلمین همچنان بر مسائل و مواضع ادامه دارد.

برخلاف همه انتظارات، در میان این انتقادات، برخی از فعالان حوثی را نیز می‌یابیم که بخاطر محبوبیتی که به لطف تعهد خود به غزه به دست آورده‌اند، اکنون در تلاش هستند تا از امارات فاصله بگیرند. آنها بدین ترتیب به فرصت طلبی بودن انتشار این مستند اشاره کردند. از نظر آنها، این فیلم تلاشی است از سوی بریتانیا (از طریق بی‌بی‌سی) برای اعمال فشار بر امارات متحده عربی که از پیوستن به ائتلاف نظامی تشکیل شده با ایالات متحده برای توقف حملات حوثی‌ها در دریای سرخ خودداری می‌کند. به نظر می‌رسد که این انتقاد به برخورد غیرحرفه‌ای تحریریه بی‌بی‌سی و موقتی بودن چنین تحقیقاتی که از چندین سال پیش آغاز شده است، وقع چندانی نمیگذارد.

دفاع از حقوق بشر

این مستند بدون شک در میان عموم مردم یمن احساس خشم مشترکی را نسبت به استراتژی امارات دامن میزند . از سودان تا لیبی و یمن، سیاست خارجی امارات که به ویژه توسط فرانسه حمایت می‌شود، از زمان شورش‌های عربی در سال ۲۰۱۱، عامل ناآرامی، خشونت و بی‌ثباتی بوده است. با تلاش برای ایجاد یک پایگاه نظامی و یک پست تجاری در جزیره سقطری و با حمایت از جنبش جنوب علیه دولت به رسمیت شناخته شده توسط جامعه بین المللی، «اسپارت کوچک» دیپلماسی را توسعه داده است که جاه طلبی های آن، همانند ابزارهایش، مشکل ساز شده است. وضعیت تجزیه یمن تا حد زیادی مدیون تصمیمات اتخاذ شده در ابوظبی و احتمالاً بهم اندازه به تکبر رهبران سعودی میباشد.

در واکنش به پخش این مستند، علی البوخیتی، یکی از حامیان سابق حوثی ها که به یک منتقد سرسخت تبدیل شده است، خاطرنشان کرد که چگونه استراتژی عدن برای حذف شخصیت های سیاسی و مذهبی به طور مستقیم به شکست ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی کمک کرده است. این تاکتیک در واقع اردوگاه ضد حوثی را عمیقاً تقسیم کرده و در میان بازیگران منطقه بی اعتمادی ایجاد کرده است. دو روز پس از این پخش، البوخیتی یک چت روم در X (توئیتر سابق) ترتیب داد تا در مورد این مستند گفتگو کند و بیش از ۱۵۰۰۰ نفر را به صورت زنده گرد هم آورد.

در عین حال، واکنش ها به این مستند نیز بخشی از یک تمایل به ارجاع پرونده ترورهای فراقانونی به دادگاه میباشد. برای بسیاری از فعالان – که برخی از آنها توسط نیروهای امنیتی امارات زندانی و شکنجه شده اند – شواهد ارائه شده موادی را برای پیگرد بین المللی فراهم می کنند. کارهای انجام شده توسط روپیر (Reprieve )و همچنین هدی الصراری در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار هستند. برجسته کردن آن توسط نوال المقحفی یک گام اساسی است.

Pierre Bernin

محقق مستقل

لوموند دیپلماتیک