مفهوم «سپر انسانی»
برگردان شروين احمدی
استدلال ابدی نظامیان برای توجیه کشتار غیرنظامیان
مفهوم «سپر انسانی»
برای توجیه تعداد بالای قربانیان فلسطینی، اسرائیل ادعا می کند که مسئولیت آن بر عهده حماس است که برای جان هموطنان خود اهمیتی قائل نیست. مسلماً حقوق بین الملل محافظت از خود با استفاده از غیر نظامیان را جنایت جنگی می داند. اما یک سوال باقی می ماند: برای از بین بردن یک نفر از نیروهای دشمن چند غیرنظامی را می توان کشت ؟
تعبیر «سپر انسانی» نسبتاً جدید است و اما استفاده از آن دیرینگی‌ای به قدمت جنگ در تاریخ دارد. نیو گوردون و نیکولا پروجینی، دانشمندان علوم سیاسی خاطرنشان می کنند: «در قرن هفتم، چینی ها از قبایل ” بربر “ در مرز ترکیه و مغول به عنوان «حائل» استفاده می کردند، در حالی که مغول ها در طول فتوحات خود ، زندانیان را همچون سپر به کار می گرفتند»(۱). قوانین بین المللی امروز این کار را ممنوع کرده است. ماده ۸ اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) تصریح می‌کند که در جریان درگیری بین دولت‌ها، طرف‌های تخاصم حق ندارند «از حضور یک غیرنظامی یا یک فرد حفاظت‌شده برای جلوگیری از هدف قرار گرفتن نقاط، مناطق یا نیروهای نظامی خاص استفاده کنند» و ارتکاب به این عمل جنایت جنگی محسوب می‌شود. حقوق عرفی این ممنوعیت را به درگیری های مسلحانه غیر بین المللی نیز تعمیم می دهد (۲). با این حال، جنگ‌های خاورمیانه این استفاده ابزاری از جمعیت‌ها را متداول کرده است. به گفته تل آویو، تصمیم حماس برای پناه گرفتن گسترده در پشت «سپرهای انسانی»، توجیه کننده کشته شدن غیرنظامیان در غزه است . در حالی که خود اسرائيل متهم به اعمال چنین کاری است (۳). وزیر خارجه آلمان اخیرا این اتهام اسرائیل را تایید کرده است. خانم آنالتا بربوک اظهار داشت: «مناطق غیرنظامی اگر مورد سوء استفاده تروریست ها قرار گیرند، ممکن است وضعیت حفاظت شده خود را از دست بدهند»(۴).
مبارزان فلسطینی البته در وسط مناطق شهری دست به عملیات زده اند اما تراکم شدید منطقه و محصور بودن ساکنان در آن ، این امر را توضیح می دهد. مفهوم «سپر انسانی»، بر پیش‌فرض یک قصد عمدی برای استفاده از جمعیت برای اهداف بازدارندگی تاکید دارد. سازمان غیردولتی (NGO) دیده بان حقوق بشر دو مورد را شناسایی کرده است که در آن به نظر می رسد جنگجویان حماس عمداً در حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در پشت ساکنان اسرائیلی پناه گرفته‌اند (۵). نمی توان این فرض را رد کرد که مبارزان فلسطینی ممکن است متعاقباً مجددا به تاکتیک مورد بحث متوسل شده باشند.
با این حال، در طول جنگ های قبلی، تحقیقات متعددی که پس از درگیری انجام شده، اتهامات مشابهی را که توسط تل آویو مطرح شده بود، رد کرده است (۶). گوردون و پروجینی خاطرنشان کردند: «امروز، ما می دانیم که اتهامات اسرائیل مبنی بر ایجاد مقرهای حماس در زیر بیمارستان های الشفاء و قدس، ساختگی و دروغ بود و برای توجیه اخلاقی و قانونی حمله به این بیمارستان ها مورد استفاده قرار گرفت و ضربه بزرگ دیگری به زیرساخت های حمایتی و پزشکی در غزه که در حال فروپاشی است، وارد کرد». استراتژی «سپرهای انسانی» تنها زمانی معنا پیدا می کند که دشمن «وجود انسان ها در پشت سپر را تشخیص دهد و از نظر اخلاقی خود را موظف بداند که حمله را متوقف کند تا به فردی که از او بعنوان سپر استفاده می‌شود آسیب نرساند» (۸). با این حال، بسیاری از ناظران بی ارزش بودن جان غیرنظامیان غزه برای ارتش اسرائیل را محکوم کرده اند و برخی به روشنی آنرا نسل کشی دانسته اند (۹).
برخلاف تصور رایج، قانون جنگ کشتار غیرنظامیان را مطلقاً منع نمی کند. اما چارچوب حقوقی انجام آن را مشخص می کند: هدف قرار ندادن مشخص غیرنظامیان برای به قتل رساندن آنها، و در ارتباط قراردادن تعداد قربانیان با هدف عملیات نظامی مورد نظر. شاخصی به ارتش کمک می‌کند تا کاربرد این اصول برتری بیجا و تناسب عملیات نظامی با تعداد قربانی را ارزیابی کند: سقف تلفات غیرنظامی (VSVNC)، یا تعداد غیرنظامیانی که یک سرباز، یک هدایت کننده پهپاد یا یک خلبان مجاز است برای یک هدف نظامی خاص در معرض خطر قرار دهد. قبل از هر «حمله» باید «خسارت جانبی» احتمالی آن ارزیابی شود و بمب تنها در صورتی پرتاب می شود که بتواند زیر میزان VSVNC باقی بماند.
از اکتبر ۲۰۲۳، ارتش اسرائیل سقف VSVNC ها را در سطوح بسیار بالایی قرار داد. در آغاز جنگ غزه، این حد در یک عملیات برای یک عضو ساده حماس پانزده نفر و برای یک کادر یا رهبر صد نفر تعین شد (۱۰). در مقام مقایسه، سقف VSVNC تحمیل شده به ارتش آمریکا در طول جنگ هوایی علیه سازمان دولت اسلامی (داعش) اغلب برای جهادگران عادی صفر و برای کادرها و رهبران سازمان بین پنج تا ده نفر باقی ماند (۱۱). به نظر می‌رسد از آنجایی که اسرائیلی‌ها در جنگ علیه غزه از هوش مصنوعی (AI) استفاده می‌کنند، سقف VSVNCهای آنها به دلیل زیر پاگذاشتن یکی از شروط اصلی بسیار بالاتر است: دشواری شناسائی جنگجویان و فرق گذاشتن میان آنها و غیرنظامیان. رئیس سابق ستاد کل نیروهای مسلح اسرائیل گفته بود که قبل از هوش مصنوعی، فرماندهی اسرائیل می توانست به لطف اطلاعات انسانی، حدود پنجاه هدف را در سال تعیین کند، در حالی که فناوری اکنون حدود صد هدف را در روز برای آن فراهم می کند. مرگباری بسیار بالای جنگ اسرائیل در غزه ، بیش از ۱۸۰ هزار کشته بر اساس برخی برآوردها (۱۲) ، ناشی از این «انقلاب» در شیوه «لیبرال» جنگ است.
در دهه ۲۰۱۰، «جنگ جهانی علیه تروریسم»، عناصر این بحث حقوقی را تغییر داد و چارچوب مداخلات نظامی را اصلاح کرد. بر اساس دستورالعمل قانون جنگ آمریکا که در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید، نیروهای مسلح می توانند در صورتی که دشمن از غیرنظامی‌ها برای محافظت از خود استفاده کرده باشد، تعداد بیشتری قربانی غیرنظامی در عملیات خود داشته باشند تا دشمن از توسل مجدد به این تاکتیک جنایتکارانه منصرف شود. اما همانطور که استاد حقوق عادل احمد حقه به ما یادآوری می‌کند، در یک درگیری مسلحانه، تعهدات حقوقی طرفین به رفتار طرف مقابل بستگی ندارد (۱۳). آقای چارلز دانلپ، مشاور حقوقی نیروی هوایی ایالات متحده، استدلال « شر کمتر» را، از جمله برای جمعیت غیرنظامی ، مطرح کرده بود، اگر این امر امکان بازداشتن دشمن از توسل مجدد به «سپر انسانی» را ممکن سازد (۱۴). این استدلال، که ملاحظات راهبردی و بشردوستانه را در هم می آمیزد، بر روی عمل و همچنین بر خود قانون جنگ تأثیر می گذارد، به ویژه اگر گفته دانیل رایسنر، رئیس سابق بخش حقوقی ارتش اسرائیل را در نظر بگیریم : «اگر کاری را برای مدت کافی انجام دهید، جهان آن را می پذیرد» (۱۵).
مقاومت هنری
در حال حاضر، در اسرائیل، این ایده که حماس از غیرنظامیان فلسطینی استفاده می‌کند، شهروندان و نظامیانی را گرد هم می‌آورد که اهداف کاملا متفاوتی را دنبال می‌کنند: کسانی که طرفدار «پاکسازی قومی» خالص و ساده هستند و آن‌هایی که به دلایل اخلاقی یا بشردوستانه با این اینکار مخالفند. اما آنها در مورد نیاز به جنگ کامل علیه حماس و استراتژی نظامی که این هدف را میسر کند و در نتیجه غیرانسانی کردن جمعیت ها با هم همگرایی دارند. فیلسوف جودیت یادآوری می‌کند که تا چه اندازه عبارت «سپر انسانی» می‌تواند شفقتی را خنثی کند که در شرائط عادی نسبت به قربانیان بی‌گناه خشونت احساس می‌شود. در مورد کودکان، او تاکید می‌کند در تبلیغات اسرائیل آنها « واقعاً کودک نیستند، واقعاً زنده نیستند، آنها قبلاً به فلز تبدیل شده اند، به فولاد، (…) تا حدی که بدن کودک به عنوان یک فلز نظامی ساده ظاهر می شود که متجاوز را از حمله احتمالی محافظت می کند»(۱۶).
انسان‌زدایی که در مفهوم «سپر انسانی» نهفته است، همواره موجب مقاومت هنری و غیرخشونت‌آمیز شده است. تصنیف نصیر شمه با عنوان «آنچه در العامریه گذشت» گویای این مطلب است (۱۷). نوازنده عود در جریان بمباران پناهگاه هوایی العامریه توسط هواپیماهای آمریکایی در ۱۳ فوریه ۱۹۹۱ در بغداد حضور داشت. روز بعد از این واقعه، پنتاگون ادعا کرد که یک مرکز فرماندهی در آنجا بوده و چهارصد غیرنظامی کشته شده در آن روز در واقع «سپر انسانی» بوده اند. تصنیف نصیر شمه با مقدمه ای سبک آغاز می شود که صحنه ای از زندگی شاد قبل از بمباران را تداعی می کند. پس از دو دقیقه، صدای عود با صدای بلند که نشان دهنده یک آژیر ضد هوایی است، همراه با صدای سقوط بمب ها و سپس انفجارها اوج می‌گیرد. موسیقی ما را دعوت می‌کند تا قربانیان العامریه را همچون «خود دیگر»( آلتراگو) های آسیب‌پذیر درک کنیم. همین منطق در فیلم « From Ground Zero» (۲۰۲۴) حاکم است که نصیر شمه موسیقی آن را ساخته است. این فیلم، بیست و دو فیلم کوتاه ساخته شده توسط اهالی غزه در پایان سال ۲۰۲۳ را گرد می‌آورد که در شرایط آشکارا دشوار و اغلب غم انگیز ساخته شده است. تقریباً هرگز بحثی از سیاست، دشمن و حتی از نفرت وجود ندارد. کارگردانان این فیلم‌های کوتاه چهره‌ها، لبخندها، اشک‌ها، امیدها را آشکار می‌کنند. شخصیت های آنها اساساً می گویند: «ما نه آسیب جانبی هستیم و نه سپر».
۱- Neve Gordon et Nicola Perugini, Human Shields. A History of People in the Line of Fire, University of California Press, Berkeley, 2020. ۲- Louise Doswald-Beck et Jean-Marie Henckaerts, Droit international humanitaire coutumier. Volume I : Règles, Bruylant, Bruxelles, 2006.
۳- Patrick Kingsley, Natan Odenheimer et Bilal Shbair, « How Israel’s army uses Palestinians as human shields in Gaza », The New York Times, 14 octobre 2024.
۴-مقاله « فضیلت بمباران»، لوموند دیپلماتیک، نوامبر ۲۰۲۴ https://ir.mondediplo.com/2024/11/article5112.html
۵- « Crimes de guerre et crimes contre l’humanité commis le 7 octobre par des groupes menés par le Hamas », Human Rights Watch, 17 juillet 2024. ۶- « Israël/Gaza, operation case lead », Comité international de la Croix-Rouge (CICR) ; cf. aussi « Israel/Gaza conflict : Questions and answers », 25 juillet 2014.
۷- Neve Gordon et Nicola Perugini, « Medical lawfare : The Nakba and Israel’s attacks on Palestinian healthcare », Journal of Palestine Studies, vol. 53, n° 1.
۸- Neve Gordon et Nicola Perugini, Human Shields, op. cit.
۹- Yval Abraham, « “Lavender” : The AI machine directing Israel’s bombing spree in Gaza », 3 avril 2024.
۱۰- Yval Abraham, « “Lavender” : The AI machine directing Israel’s bombing spree in Gaza », 3 avril 2024.
۱۱- Ali Watkins, « This is how the US decide how many people it can kill in Syria », 28 février 2016.
۱۲- Rasha Khatib, Martin McKee et Salim Yusuf, « Counting the dead in Gaza : difficult but essential », The Lancet, vol. 404, n° 10449, Londres, juillet 2024.
۱۳- Adil Ahmad Haque, « The Defense Department’s indefensible position on killing human shields », Just Security, 22 juin 2015.
۱۴- Charles J. Dunlap, « Human shields and the DOD law of war manual : Can’t we improve the debate ? », Just Security, 25 juin 2015.
۱۵- Uri Blau et Yotam Feldman, « Consent and advice », Haaretz, Jérusalem, 29 janvier 2009.
۱۶- Judith Butler, Frames of War. When Is Life Grievable ?, Verso, Londres, 2010.
۱۷- Naseer Shamma, Le Luth de Bagdad, Sansblanc, Harmonia Mundi, 1999.
برگردان شروين احمدی
دلیل ضدیت سایت روشنگری با اسرائیل اصلا دلسوزی برای فلسطینی ها نیست. دلیلش غرور و تعصب ارباب زخم خورده بودن آنهاست.
حال چرا؟
۱ – مصدق به امپریالیستهای آمریکایی تمایل داشت اما امریکا از نوکر صفتی او استفاده کرد و سرنگونش کرد و شاه دیکتاتور را آورد.هواداران مصدق احساس کردند امریکا به آنها خیانت کرده.
۲ – بعد از شروع شورش علیه شاه، امریکا اسلامیون را تقویت کرد تا بورژوا لیبرالهای روشنگری به کمک وژن پرستان مارکسیست قدرت سیاسی نگیرند، این شد نمک پاشی به زخم.
آیا آمریکا بد است و بورژوا لیبرالها و سوسیال دموکراتهای ایرانی خوب؟
خیر، هر دو بد هستند.
وطن پرستی آمریکا عین وطن پرستی سایت روشنگری است، فقط آمریکا تا حالا پیروز بوده است.
آنارشیست