بنياد شاملو حلقه پيوند مردم و شاعرشان
جواد مجابی

ادامه و تكميل كتاب كوچه از توانايى يك شخص خارج است. چون ما كسى را در حد شاملو نداريم كه بيشتر عمر خود را صرف گردآورى فرهنگ مردم كند و وقتى او نيست و با عدم موافقت براى تشكيل بنياد شاملو اين نگرانى براى ما باقى است كه بخشى از ميراث شفاهى دچار چه سرنوشتى خواهد شد.

جواد مجابى شاعر، پژوهشگر و … در گفت و گويى با خبرنگار «ميراث خبر» گفت: احمد شاملو به عنوان يك شاعر بزرگ و يك پژوهشگر خستگى ناپذير ادبيات و فرهنگ عامه و يك مترجم توانا براى ما شناخته است اما چرا با تشكيل بنياد شاملو موافقت نمى شود.
مجابى با تقسيم آثار اين شاعر بزرگ به دو قسمت آثار چاپ شده و آثار نشده افزود: شعرها، ترجمه ها، مقالات، شاملو كامل شده و به چاپ رسيده كه مفصل درباره آنها صحبت شده است. اما بخش دوم فعاليت ها و شاملو كه مهم ترين بخش فعاليت و زندگى او را تشكيل مى دهد نا تمام مانده و به طور كامل چاپ نشده است كه مهم ترين آن «كتاب كوچه» است.

وى درباره مجموعه كوچه افزود: كتاب كوچه از مهم ترين ميراث هاى ملى مردم ايران است كه در برگيرنده زبان فرهنگ و آداب و رسوم است كه شاملو بيش از نيمى از زندگى خود را صرف گردآورى آن كرده است.
مجابى افزود: كار شاملو در كتاب كوچه كامل كننده در بر گيرنده كارى بود كه پيش از وى دهخدا، هدايت و انجوى شيرازى انجام دادند. اما به دلايل متعدد در زمان حياتش نتوانست شاهد چاپ كامل آن باشد.

به گفته اين پژوهشگر ادبيات ادامه شمارهاى كتاب كوچه پس از مرگ شاملو به همت همكار و همراه او يعنى آيدا از روى فيش ها و دست نوشته هايش در حال چاپ است. اما تكميل آن از عهده خانم شاملو و دوستان اين شاعر بزرگ خارج است.

جواد مجابى با اشاره، اقداماتى كه پس از مرگ شاملو براى حفظ و چاپ آثار او انجام شده اضافه مى كند: دوستان شاملو به اين نتيجه رسيدند كه با تشكيل يك بنياد به نام شاملو مى توان كار بزرگ وى را تداوم بخشد. بنيادى كه تا امروز به دليل عدم همكارى نهادهاى زيربط تشكيل نشده است.

وى درباره طرح مساله بنياد توضيح داد: فكر تشكيل اين بنياد در زمان حيات خود شاملو از طرف دوستان ايشان مطرح شد اما خود ايشان زياد مايل نبودند. وقتى ايشان فوت كردند چند تن از اهل ادب و هنر كه از دوستان قديمى شاملو بودند مثل دولت آبادي، درويشيان، كاووسي، خانم آيدا، آقاى اسپهند و ديگران آمدند و تاسيس اين بنياد را به وزارت ارشاد پيشنهاد كردند اما وزارت ارشاد تا امروز بعد از چندين سال به بهانه هاى مختلف سرگردان كرده است.

مجابى كه به همراه آقاى احسانى وكيل خانواده شاملو پى گير تاسيس بنياد احمد شاملو است در خصوص بهانه هاى عدم ثبت بنياد گفت: يك بار مى گويند اين صلاحيت فرهنگى ندارد، يا صلاحيت سياسى ندارد، مدارك آكادميك ندارد و هزار دليل ديگر قضيه تا امروز ادامه پيدا كرده است و پاسخ درستى ندادند. اين بنياد براى هيچ كدام كسانى كه آن را تشكيل دادند نفع مادى ندارد و جز كار خسته كننده و توام با مسئوليت سنگين هيچ نيست.
مجابى اهداف اين بنياد را كه در اساسنامه اى ارايه شده وزارت ارشاد ذكر شده چنين عنوان نمود:
1. چاپ و ارايه آثار شاملو به بهترين وجه، بدون غلط و با كيفيت عالى
2. اهداى يك يا چند جايزه ادبى به شاعران جوان شاعران انديشمند كه نوعى تشويق براى گسترش شعر ايران باشد.
3. فراهم آوردن زمينه اى براى كامل كردن كتاب كوچه


به گفته اين مترجم با سابقه اين سه هدف اهدافى بود كه بسيار ضرورى و مبرم تشخيص داده شده بود و بنياد با اين اهداف فرهنگى قرار بود تشكيل شود و قصد ديگرى ندارد ولى حالا چرا اجازه ندادند راه اندازى آن مشخص نيست.

جواد مجابى با اشاره به ويژگى ها كتاب كوچه گفت: كتاب كوچه مى تواند نشانگر زيبايى روح مردمى باشد كه با اين همه دقت و ظرافت در طول زمان زبان شاعرانه و زيباى فارسى را پديد آوردند و گستردند و حفظ كردند.

وى گفت: خانم آيدا آن بخش هايى را كه شاملو كامل كرده بود و مجال چاپ كردن پيدا نكرد را ادامه داده است. اما بخش هايى از آن تحقيقات انجام يا تكميل نشده است.
او با اشاره به اين كه جمع آورى ادامه كتاب از عهده يك نفر خارج است گفت: شاملو داراى چنان اشراف و جامعيتى بود كه به عنوان يك شاعر، نويسنده، پژوهشگر و دوستدار مردم و آگاه به متون توانست كتاب كوچه را پيش ببرد. ولى اكنون كه ايشان نيست طبيعتا نه خانم آيدا و نه دوستانشان نمى توانند آن مسير را به تنهايى طى كنند.

به عنوان يك شاعر و پژوهشگر بزرگ توانست يك قضيه جمع آورى فرهنگ مردم بپردازد همان طورى كه دهخدا و يا دكتر معين اين كار را انجام دادند اما وقتى اين مردان بزرگ فوت مى كنند و كارهايشان به دلايل مختلف ناتمام مى ماند. اين نگرانى براى همه باقى مى ماند كه اين بخش از ميراث فرهنگى دچار چه سرنوشتى خواهد شد.

وى عنوان كرد: قطعا مردم ايران نمى گذارند كارى كه شاملو نيمه تمام گذاشت از بين برود اما براى رسيدن به اين خواست و اشتياق مردم، ما بايد مفصلى باشيم بين مردم و كارى كه ناتمام مانده است.

اين حلقه اتصال مى تواند بنياد شامل باشد. جواد مجابى با اشاره به عدم وجود يك تشكل صنفى براى نويسندان كه به اين امور رسيدگى كند گفت: مگر مى شود در كشورى كه صدها نويسنده، شاعر، مترجم دارد، يك اتحاديه يا صنف نباشد كه از منافع آنها حمايت كند؟
مگر مى شود يك شاعر بزرگ مثل شاملو كه آثارش جزو سرمايه هاى ملى است جايى را نداشه باشد كه اين سرمايه هاى ملى را عرضه كند اين سوالى است كه براى ما وجود دارد و بعد از سال ها پاسخى نيافتيم.

به نظر وى نبودن چنين اتحاديه ها باعث شده كه عده اى بدون توجه به تبصره ها و قوانين اعلام كنند لازم نيست چنين سرمايه هاى ملى چاپ شود و اصلا اينها جزو ميراث ملى نيست و ما اجازه نمى دهيم آنها منتشر شود.

اين شاعر پژوهشگر با اشاره به اين كه در مساله تاسيس بنياد شاملو شخص شاعر در ميان نيست بلكه مشكل زبان مردم ايران است گفت: در فرهنگ دهخدا خود دهخدا مطرح نيست دهخدا گردآورنده فرهنگ است آن چه باقى مى ماند ميراث ملى است
مجابى با اشاره به اهميت زبان مردم افزود: ما ميراثى مهم تر از زبان و فرهنگ مردم نداريم در واقع تمام كارهايى كه ما به عنوان شاعر، نويسنده در برابر زبان، فرهنگ فارسى انجام داديم در برابر زبان و فرهنگ مردم هيچ است. فرهنگ اصلى و اساسى آنها هستند. زمانى كه مردم با آن صحبت مى كنند آنقدر غنى است كه تمام زبان ادبى ما در داستان ها و شعرها در برابر آن ارزش ندارد. حالا يك آدمى آمده اينها را جمع كرده از فراموشى حفظ كرده در نيمه راه فوت كرده و بخشى از اين فرهنگ در معرض خطر است. آيا اگر فيش هاى جمع آورى شده دچار حادثه شوند بسوزند و در معرض آسيب قرار گيرند تمام تلاش هاى آن فرد از بين نمى رود و نبايد كارى كرد؟