زهرا جعفرزاده

خبرنگار گروه جامعه، هم میهن

افزایش مراجعه سیستان ‌و‌بلوچستانی‌ها برای درمان به یزد و فعال‌ترشدن نوبت‌فروشان و دلالان

رئیس بیمارستان شهید صدوقی یزد: 45درصد از مراجعه‌کنندگان به این بیمارستان از دیگر شهرها هستند که از این تعداد، 50درصد اهالی سیستان‌و‌بلوچستان‌اند

یک اتوبوس قدیمی، یک چمدان زهوار دررفته و هزار کیلومتر راه. زنان، مردان و کودکان قد‌ونیم قد، میان صندلی‌های اتوبوس، با چمدانی برای اقامت هفت‌روزه با انواع آزمایش‌ها، عکس‌‌های پزشکی و سونوگرافی و نسخه، 18ساعت انتظار می‌کشند تا به مقصد برسند؛ مقصد بیمارستان‌های یزد است. راننده اتوبوس، گروهی از آنها را از سر جاده، کنار کانکس پلیس‌راه‌ نیک‌شهر، تعدادی را از ایرانشهر و چندین نفرشان را از خود چابهار برداشته. بیماران سیستان‌وبلوچستانی گروهی سفر می‌کنند؛ خواهر، برادر، پدر، مادر، همسایه، فامیل و آشنا جمع می‌شوند تا سفرشان ارزان‌تر شود. اقامت هر شب 400 تا 600هزار تومان میان‌شان تقسیم می‌شود و پول بیشتری برای‌شان می‌ماند تا آزمایش دهند، جراحی کنند و ویزیت شوند. هوا سرد شده و چادرخوابی، بیمارترشان می‌کند. اهالی سیستان‌و‌بلوچستان، رانده از مراکز درمانی شهرهای‌شان، به سمت یزد، مسیر هفتصد هشتصد کیلومتری را می‌رانند. آنجا یا دلالان و نوبت‌فروشان انتظارشان را می‌کشند یا باید خودشان دنبال پزشکان بروند. بیمارستان‌های شهیدصدوقی، افشار، شهید رهنمون و چند بیمارستان دولتی دیگر، مسیر رفت‌وآمدشان در هفت‌روز اقامت‌شان است؛ بیمارستان‌هایی که در بهار و تابستان، بیماران زیادی به خود می‌بینند که داخل چادرها می‌مانند. سیستان‌و‌بلوچستانی‌ها در یزد تنها نیستند، هرمزگانی‌ها، اهالی کرمان، سیرجان، جیرفت و رفسنجان هم در رقابت با آنها برای گرفتن نوبت‌های ویزیت نشسته‌اند. آنها را از روی لباس‌های‌شان می‌شناسند یا از روی پلاک ماشین‌های‌شان که در شهر می‌روند و می‌آیند. پزشکان یزدی با این بیماران ارتباط زیادی دارند. می‌گویند، آنها وضع مالی خوبی ندارند آنقدر که گاهی با اینکه پول ویزیت و عمل، دولتی و ارزان است اما نیمه‌کاره درمان‌شان را رها می‌کنند چون پو‌ل‌شان تمام شده و گاهی حتی پول اقامت شب را ندارند. در این وضعیت است که دلالان و نوبت‌فروشان در تلاش برای تصاحب بیماران، آنها را سرکیسه می‌کنند. وضعیت درمان در شهرستان‌های سیستان‌وبلوچستان، آنقدر نابه‌سامان است که سالانه هزاران نفر را رهسپار یزد می‌کند. تابستان سال گذشته در اوج شیوع کرونا، نماینده چابهار اعلام کرده بود، در پنج‌شهرستان تحت نظرش (چابهار، کنارک، دشتیاری، نیکشهر و قصرقند) تنها یک پزشک عفونی وجود دارد. به گفته معین‌الدین سعیدی، در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان از پهنه جاسک تا راسک، کمتر از 300تخت دارد. او درباره وضعیت دشتیاری هم گفته بود، این شهرستان حتی یک بیمارستان محلی ندارد. مسئولان دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان اما حاضر به پاسخگویی به هم‌میهن نشدند اما سایر مسئولان محلی، فعالان مدنی و بیماران، بر کمبودها دست گذاشتند.

درد هزار ساله

یزدی‌ها سال‌هاست که به حضور اهالی سیستان‌و‌بلوچستان در شهرشان خو گرفته‌اند؛ آنها را اطراف بیمارستان‌های شهید رهنمون، شهید صدوقی، بقیه‌الله، افشار و… فراوان می‌بینند. برخی چادر می‌زنند و شب را روی سنگفرش خیابان مجاور بیمارستان صبح می‌کنند چون پول اقامت ندارند. داروندارشان به زحمت به یک میلیون تومان می‌رسد که باید با آن هم بیمارستان بروند، هم آزمایش بگیرند و هم خوراک بخرند. حمید فلاح تفتی، متخصص آنکولوژی و رادیوتراپی، مدت‌هاست این بیماران را اطراف بیمارستان‌های یزد می‌بیند. او می‌گوید، حضور این افراد از اواخر اردیبهشت‌ماه شروع می‌شود و تا زمستان ادامه دارد. اغلب از شهرها و شهرستان‌های جنوبی سیستان‌و‌بلوچستان می‌آیند. فاصله میان شهرهای‌شان آنقدر زیاد است که آنها ترجیح می‌دهند برای درمان، به استانی دیگر بروند تا شهری دیگر. آن هم با خدماتی بهتر و پزشکانی به گفته خودشان متخصص‌تر: «در یزد با این بیماران برخورد خوبی می‌شود، به آنها این حس داده نمی‌شود که غریبه‌اند. با لباس‌های سنتی‌شان در شهر رفت‌وآمد می‌کنند و یزدی‌ها دوست‌شان دارند. آنها ساده و با اخلاقند. گاهی برای پزشکان سوغاتی می‌آورند؛ یک شیرینی خانگی یا صنایع‌دستی استان‌شان. زنان‌شان معمولا با همان لباس‌های سنتی و روبند می‌آیند، برای معاینه زنان معمولا از همکاران زن کمک می‌خواهیم.» پزشکان یزد می‌گویند، از زمانی که مراکز بهداشتی و درمانی مجهزتر شدند و مراکز درمانی را بازسازی‌ کردند، تعداد بیشتری از این بیماران به یزد آمدند. فلاح می‌گوید، رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی یزد اخیرا اعلام کرده حدود 30درصد از تخت‌های بیمارستانی توسط بیماران استان‌های مجاور پر شده است. محمد ماندگاری، فوق‌تخصص رشته گوش و همکار فلاح است. او هم به هم‌میهن می‌گوید، میزان مراجعه این بیماران برای درمان یا جراحی تومورهای مغزی، سینوس و سرطان سر و گردن و توده‌های مغزی، انواع سرطان‌ها و جراحی عروق و… بالاست. این نوع اقدامات درمانی در بسیاری از مراکز انجام نمی‌شود اما در یزد صورت می‌گیرد. به گفته او، نوبت‌دهی در یزد، خلاف خیلی از شهرها که چند هفته و چند ماهه است، به صورت روزانه انجام می‌شود. با این حال به دلیل ناتوانی مالی، مراجعه بعدی گروهی از این بیماران با تاخیر انجام می‌شود. درحالی‌که تعرفه‌ها آنقدر بالا نیست و مثلا عمل جراحی هفت‌ساعته حنجره که 70 تا 80میلیون تومان آن هم با وقت‌دهی چندین ماهه در یک مرکز خصوصی انجام می‌شود، در یزد با 500-400هزار تومان صورت می‌گیرد. به گفته ماندگاری، اهالی این استان آنقدر از نظر مالی ضعیف‌اند که برخی از آنها با 500هزار تومان به یزد می‌آیند و در میان راه پول‌های‌شان تمام می‌شود و کار درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند: «ما برخی از موارد را به گروه خیرانی که داریم معرفی می‌کنیم. البته مشکل اصلی آنها در زمینه هزینه‌های درمان نیست، اقامت و رفت‌وآمد برای‌شان گران تمام می‌شود.» ماندگاری می‌گوید، از سال 90 که مشغول کار در کلینیک تخصصی بیمارستان شهیدصدوقی است، شاهد حضور این افراد است.

فرار پزشکان و فقر درمان

فقر، سیستان‌و‌بلوچستانی‌ها را از خانه دور می‌کند. آنها صدها کیلومتر از خانه‌های‌شان دور می‌شوند تا پزشکی آنها را ویزیت کند، دوای‌شان را بدهد، برای‌شان آزمایش بنویسد و اگر لازم بود جراحی‌شان کند. آن هم با تعرفه‌های دولتی. اهالی سیستان‌و‌بلوچستان و فعالان مدنی می‌گویند، روند سفرهای درمانی سیستان‌وبلوچستانی‌ها به یزد از حدود 15سال پیش شروع شد. قبل از آن افراد زیادی به یزد نمی‌رفتند. کرمان، شیراز، مشهد و بندرعباس مسیرهای دیگری بودند. اما به‌یک‌باره یزد، پررنگ شد. آقای حوتی معلم است و به‌واسطه فعالیت‌های خیریه‌ای که انجام می‌دهد از جزئیات وضعیت درمانی استان باخبر است: «رفت‌وآمد به یزد آسان و اقامتگاه ارزان است. تعداد پزشکان هم در این شهر زیاد است و نوبت‌دهی‌ها سریع انجام می‌شود. در‌حالی‌که در شهرهای دیگر هم هزینه‌ها بالاتر است، هم نوبت‌دهی دیرتر انجام می‌شود.»
یحیی محمدی که تکنسین اورژانس 115 در چابهار است هم با تایید این گفته‌ها، بر فقر سیستم بهداشتی و درمانی استان سیستان‌و‌بلوچستان تاکید می‌کند و به هم‌میهن می‌گوید: «از بندرجاسک در هرمزگان تا چابهار حدود 370کیلومتر راه است، در این مسیر روستاها و شهرهای زیادی قرار دارند، مثل کنارک، چابهار، دشتیاری، بندر جاسک و… اما در تمام این مسیر یک مرکز درمانی قابل‌قبول وجود ندارد. در خود شهر چابهار تنها یک بیمارستان وجود دارد که مردم به آن می‌گویند کشتارگاه.» او می‌گوید، حجم مراجعه‌ها به بیمارستان بسیار بالاست، کادر درمان فشار زیادی تحمل می‌کند و در مقابل خدمات درمانی، کیفیت قابل‌توجهی ندارند: «مراکز درمانی امکانات کافی ندارند. در یک بیمارستان تنها یک سونوگرافی و یک دستگاه سی‌تی‌اسکن برای جمعیت هفتصد هشتصد هزار نفری در نظر گرفته شده است. تعداد پزشکان متخصص بسیار کم است و مردم برای درمان حتی به مرکز استان که زاهدان است مراجعه نمی‌کنند. آنهایی که از نظر مالی توانایی دارند، با هواپیما به مشهد و تهران می‌روند و درمان می‌شوند. حتی در مواردی به شیراز هم سفر می‌کنند اما آنها که پول ندارند به یزد می‌روند.» به گفته او دو، سه‌سال پیش وزیر بهداشت وقت در بازدید از چابهار، وعده احداث بیمارستان 540تخت را داد. کلنگ‌زنی‌های اولیه هم انجام شد اما بعد از این مدت پیشرفت کار کمتر از پنج‌ درصد بوده است. مردم به خدمات درمانی دسترسی ندارند. شهرستان دشتیاری با 100 تا 150هزار نفر جمعیت تنها چند درمانگاه روستایی دارد که هیچ خدماتی ارائه نمی‌دهد. مردم برای یک آزمایش ساده خون باید 100کیلومتر راه را بروند تا به شهر برسند. شهر زرآباد که امسال تبدیل به شهرستان شده، با 30 تا 40هزار نفر جمعیت، تنها یک درمانگاه دارد با دو پزشک. این درمانگاه حتی یک دستگاه نوارقلب هم ندارد. بیماران گاهی به دلیل نبود این امکانات جان‌شان را از دست می‌دهند و نمی‌شود کاری برای‌شان انجام داد. محمدی درباره فقر اهالی سیستان‌و‌بلوچستان می‌گوید: «برخی از آنها سر جاده می‌ایستند تا ماشینی پیدا شود و آنها را رایگان با خود ببرد. حجم محرومیت در استان بسیار بالاست، مدت‌هاست ازطریق خیران پیگیر وضعیت بیماران هستیم اما تعدادشان زیاد است. در میان اهالی عده‌ای هم بی‌شناسنامه هستند که در اوج فقر می‌گویند حتی به گرفتن یارانه برای زندگی راضی هستند، اما همان هم به آنها تعلق نمی‌گیرد.»

چادرخوابی

سیستان‌و‌بلوچستانی‌هایی که پول اقامت شبانه در یزد ندارند، اطراف بیمارستان‌های دولتی چادر می‌زنند. آنها از پس هزینه شبی 400 تا 600هزار تومان اقامت برنمی‌آیند. عبدالعزیر بلوچ‌زهی که 14سال رئیس شورای اسلامی استان سیستان‌و‌بلوچستان بود هم این را تایید می‌کند و به هم‌میهن می‌گوید، پیش از این قرار بود همراه‌سرایی در شهر یزد برای اقامت این افراد راه‌اندازی شود که هیچ‌وقت به نتیجه نرسید: «در یزد برای هر هزار نفر، 50تخت وجود دارد، در سیستان‌و‌بلوچستان برای 1900نفر شاید تنها 10تخت وجود داشته باشد. همین موضوع سبب شد تا افراد زیادی برای درمان به یزد بروند. کنار بیمارستان خاتم‌الانبیاء و محمد رسول‌الله یزد، همیشه تعداد زیادی مسافران سیستان‌وبلوچستانی برای مراجعه به پزشک، چادر می‌زنند. هنوز هم وضعیت اینطور است. با دیدن این شرایط در سال 96 ما دنبال طرحی بودیم که بتوانیم بیماران سیستان‌وبلوچستانی را در یک مهمانسرا اسکان دهیم تا هم آنها در یک‌جا متمرکز شوند و رفت‌وآمد اضافی در شهر نداشته باشند، هم دیگر در چادر نخوابند و دلال‌ها از وضعیت این افراد سوءاستفاده نکنند.» او ادامه می‌دهد: «دوستان در شورای‌شهر یزد این موضوع را تصویب کردند و قرار شد دو هزار متر زمین به ما بدهند. ما هم با مجمع خیران سلامت کشور صحبت کردیم و آنها وعده کمک مالی دادند. قرار بود ساختمان پنج، شش‌طبقه‌ای با چهار، پنج‌هزار مترمربع ساخته شود که نیاز به 30میلیارد تومان پول داشت. کارها در جریان بود که بالادستی‌های استان در حوزه سلامت، مخالفت کردند. آنها گفتند، با این کار آبروی استان می‌رود درحالی‌که شاخص‌های بهداشتی خوب است و… همین اتفاقات سبب شد تا کل طرح، کنار گذاشته شود و مجمع خیران سلامت هم کمک مالی نکند.» به گفته او، همه اینها در حالی است که در اطراف بیمارستان‌های محمد رسول‌الله و خاتم‌الانبیاء، نزدیک 30 تا 40چادر برپا شده است.

5 میلیون تومان برای هر سفر

با همه این مشکلات بیماران اما صدها کیلومتر مسیر را در جاده‌ها می‌گذرانند تا به مرکز درمانی برسند. یکی از آنها زرگل بلوچ‌زهی، زن 41ساله‌ای اهل نیک‌شهر است که تاکنون بالای هشت‌بار برای درمان به شهر یزد آمده. او مبتلا به بیماری لوپوس است و باید به‌طور مرتب تحت نظر پزشک باشد. قبل از این هم همراه مادرش برای درمان بیماری نارسایی قلبی او بود. حالا مادر پیر است و توان این سفر دور را ندارد. این بار او همراه 12نفر از اعضای خانواده و بستگانش به یزد رفته تا کارهای درمانی‌شان را انجام دهند. او به هم‌میهن می‌گوید: «هربار سفر چند روزه با اقامت و هزینه‌های درمان، نزدیک پنج‌میلیون تومان هزینه دارد. همه اینها درحالی‌است که جراحی خاص یا اقدام درمانی ویژه‌ای انجام نشده باشد. اگر شهرمان امکانات داشت و این‌همه رفت‌و‌آمد نمی‌کردیم، می‌شد با این پول‌ها یک خانه بهتر خرید.» آنها گروهی سفر می‌کنند تا هزینه‌های اقامت کم شود. 12نفرشان خانه‌ای را با شبی 480هزار تومان اجاره کرده‌اند، خانه نزدیک بیمارستان است تا دیگر هزینه رفت وآمد ندهند:«مردم شهرمان بیماری کم‌خونی دارند اما پزشک نداریم، به همین دلیل بخشی از بیماران برای درمان این بیماری به یزد می‌آیند. تعدادی هم بیماری روماتیسیم، سرطان، چربی و قند دارند. البته اینطور نیست که همه به‌طور مرتب بتوانند مراجعه کنند. چون پول ندارند و معمولا مراجعه بعدی‌شان چهار تا پنج‌‌ماه بعد است.» گروه 12نفره زرگل، از نیک‌شهر عازم یزد شده‌اند. آنها بلیت را از چابهار به قیمت 300 تا 320هزار تومان، گاهی با تخفیف 280هزار تومان می‌خرند و سر جاده نزدیک پلیس‌راه منتظر اتوبوس می‌مانند. تا یزد، حدود 18ساعت در راهند. هزینه رفت‌و‌برگشت‌شان بالای 500هزار تومان می‌شود. هزینه اقامت هر شب 500 تا 600هزار تومان است و در فصل‌های مختلف کمی تغییر می‌کند. ویزیت پزشکان در بخش دولتی بین 12 هزار تا 17هزار تومان است. بخشی خصوصی اما تعرفه‌هایش بین 180 تا 250هزار تومان است. اگر هم بیمار کد ارجاع بیمه نداشته باشد، برای یک ام‌آر‌ای باید 400هزار تومان پرداخت کند، درحالی‌که تعرفه دولتی آن 70هزار تومان است. زرگل بلوچ‌زهی می‌گوید، آنها اصلا سراغ بخش خصوصی نمی‌روند. تمام خدمات درمانی را در بخش دولتی انجام می‌دهند.

صدها کیلومتر برای یک آزمایش خون

خواهر زرگل بلوچ‌زهی فردای آن روز عمل دست دارد، دخترخاله‌اش سرطان پستان دارد و هشت‌سالی می‌شود تحت نظر پزشک است. حتی جلسه‌های شیمی‌درمانی را در شهر یزد انجام داده: «در نیک‌شهر همه پزشکان عمومی‌اند و به ما می‌گویند امکانات نداریم و بروید زاهدان. در چابهار و نیک‌شهر امکانات درمانی خوبی نداریم، حتی برخی آزمایش‌ها را هم انجام نمی‌دهند، مثل همین آزمایش خون من. برای یک آزمایش ساده باید تا چابهار بروم. برخی داروهایم نه در چابهار یپدا می‌شوند، نه در نیک‌شهر.» زرگل بلوچ‌زهی هم بیماران زیادی در اطراف بیمارستان‌ها دیده که از روی فقر چادر زده‌اند. این در حالی است که تمام هزینه‌ها از اقامت و درمان گرفته تا رفت‌وآمد نسبت به شهرهای دیگر مثل کرمان و شیراز که قبلا تعداد بیشتری برای درمان به آن شهرها مراجعه می‌کردند، کمتر است: «خیلی زیادند افرادی که حتی توانایی پرداخت هزینه‌های پایین درمان در یزد را ندارند. گاهی آنقدر دیر مراجعه می‌کنند که کار از کار گذشته.»

بی‌بضاعت‌ترین بیماران

گفته‌های زرگل بلوچ‌زهی، مورد تایید حسین سلیمانی، رئیس بیمارستان شهید صدوقی یزد است. او هم به هم‌میهن تاکید می‌کند، بی‌بضاعت‌ترین بیمارانی که از شهرستان‌ها برای درمان به یزد می‌آیند، اهالی سیستان‌و‌بلوچستان هستند: «بیماران سیستان‌و‌بلوچستانی جزو بی‌بضاعت‌ترین بیماران شهرستانی یزد هستند که حکایت از فقر آنها در استان خودشان دارد. در یزد بیماران زیادی از هرمزگان و کرمان دیده می‌شوند که معمولا اوضاع مالی بهتری دارند و بخشی از آنها برای درمان به بخش خصوصی مراجعه می‌کنند. اما آنها که از سیستان‌و‌بلوچستان می‌آیند به‌ویژه از شهرستان‌های چابهار، ایرانشهر، خاش، سرباز و اخیرا از زابل که تعدادشان زیاد شده، اوضاع مالی خوبی ندارند. از زاهدان بیماران کمتری مراجعه می‌کنند چون ظاهرا آنجا امکانات درمانی بیشتری دارند.» از 15سال پیش که مراکز درمانی تخصصی و بزرگ در استان یزد راه‌اندازی شد، موج سفرهای درمانی اهالی سیستان‌و‌بلوچستان در کنار سایر اهالی شهرهای همسایه، شدت گرفت تا جایی که به گفته سلیمانی، 45درصد از مراجعه‌کنندگان به بیمارستان دولتی شهیدصدوقی از دیگرشهرها هستند که از این تعداد، 50درصد اهالی سیستان‌و‌بلوچستان‌اند. هرچند از بندرعباس، بندرلنگه، کرمان حتی از آباده و اقلید استان فارس هم بیماران زیادی به یزد مراجعه می‌کنند.
اهالی سیستان‌و‌بلوچستان به دلیل فقر سیستم درمانی در منطقه‌شان اغلب پس از پیشرفت بیماری مراجعه می‌کنند؛ این موضوعی است که رئیس بیمارستان شهیدصدوقی مورد تاکید قرار می‌دهد: «بسیاری از سرطان‌ها، پیشرفته است. برخی بیماران باید هر سه، چهارماه یک‌بار مراجعه کنند اما چون پول ندارند این کار را نمی‌کنند. آنها توانایی مالی برای پیگیری به‌موقع بیماری‌های‌شان را ندارند. گاهی حتی دیده می‌شود که دوره شیمی‌درمانی را نتوانسته‌اند به‌موقع انجام دهند. بسیاری از بیماران زن هستند، آنها به تنهایی نمی‌توانند بیاییند و باید مردی با آنها باشد، این موضوع هم سفر به استان را سخت می‌کند.» با همه اینها اما سلیمانی می‌گوید، چندین خیریه با این بیمارستان تفاهم‌نامه‌هایی برای کمک مالی به بیماران در هزینه‌های درمان امضا کرده‌اند اما حمایت‌های‌شان قابل‌توجه نیست: «ما اینجا با مشکل دیگری مواجهیم و آن هم مراجعه افراد بی‌شناسنامه است. برخی از آنها هم اهالی سیستان‌و‌بلوچستان‌اند. استانداری این استان هنوز نتوانسته آنها را ساماندهی کند و مجبورند تعرفه‌ها را آزاد پرداخت کنند.»

تعرفه‌‌های ارزان یزد

ناتوانی مالی بخش زیادی از بیماران سیستان‌و‌بلوچستانی، به اندازه‌ای است که خیلی از آنها توانایی پرداخت هزینه اقامت شبانه را ندارند. سلیمانی تایید می‌کند، بخشی از این بیماران اطراف بیمارستان‌ها چادر می‌زنند چراکه پول اقامت ندارند. به همین دلیل هم در داخل بیمارستان شهیدصدوقی، مرکز همراه‌سرا با 58‌تخت احداث شده که شبی فقط 50هزار تومان از همراهان بیمار پول می‌گیرد. در این میان انجمن‌های خیران هم فعالند و در صورت ناتوانی مالی بیماران، به آنها کمک می‌کنند: «ما اجاره نمی‌دهیم بیماری به دلیل بی‌پولی از گرفتن خدمات درمانی محروم شود.» روزانه 150مورد بستری در بیمارستان دولتی شهید صدوقی یزد ثبت می‌شود که از این تعداد 75مورد برای بیماران خارج از استان یزد است. از میان آنها تعداد قابل‌توجهی اهالی سیستان و‌بلوچستان‌اند.
تعرفه پایین خدمات درمانی بخش خصوصی و دولتی، تجهیزات کامل بیمارستان‌ها و وجود پزشکان متخصص و فوق‌متخصص در مراکز خصوصی و دولتی، همچنین نوبت‌دهی‌های سریع، دلایلی است که به گفته رئیس بیمارستان شهیدصدوقی یزد، منجر به افزایش تعداد بیماران از سیستان‌و‌بلوچستان و البته سایر شهرهای نزدیک شود: «در مراکز درمانی یزد تعرفه اضافی از بیماران گرفته نمی‌شود و زیرمیزی و… بسیار نادر است. مراکز براساس تعرفه‌های تصویب‌شده، هزینه‌ها را حساب می‌کنند به همین دلیل خدمات درمانی ارزان‌تر است.» به گفته سلیمانی، مراکز تخصصی در یزد فراوانند هم‌اکنون یک مرکز خون و آنکولوژی سرطان در یزد وجود دارد، درحالی‌که چنین مرکزی در سیستان‌و‌بلوچستان، کرمان و بندرعباس وجود ندارد. هفته آینده قرار است بخش پیوند مغز و استخوان، همچنین مرکز تخصصی پیوند کبد و کلیه هم راه‌اندازی شود. در یزد بخش‌های تخصصی برای جراحی عروق و سرطان و سایر بیمای‌ها وجود دارد. پزشکان متخصص زنان و زایمان در این استان فعالند و مراکز درمانی مرجع وجود دارند که خدمات متنوعی ارائه می‌دهند. این خدمات درمانی در بسیاری از استان‌ها وجود ندارد، اگر هم باشد هم‌سطح یزد نیست. مسئله دیگر اینکه در این استان پزشکان به بیمار به چشم پول نگاه نمی‌کنند و برای‌شان هزینه‌تراشی نمی‌کنند. این مسئله منجر به افزایش اعتماد بین بیماران شده است. براساس اعلام سلیمانی، بیشتر بیمارستان‌های یزد با بیمه‌های تکمیلی قرارداد دارند و حتی بیمارستان‌های خصوصی، بیمه پایه را تحت‌پوشش قرار می‌دهند. در سطح استان 12بیمارستان دولتی وجود دارد که چهاربیمارستان تنها در شهر یزد مستقرند. همین وضعیت سبب شده تا این استان از نظر سرانه تخت به جمعت، رتبه اول را کسب کند. بیش از سه‌ هزار و 400 تخت بیمارستانی وجود دارد:« بیمارستان شهید صدوقی، مرکز جنرال است که بخش‌های داخلی و جراحی چشم، زنان و ارتوپدی دارد. در این بیمارستان 525تخت فعال وجود دارد. بیمارستان افشار مرکز قلب است، بیمارستان رهنمون یک مرکز ریفرال بیماران ترومایی است و در کنار آنها بیمارستان سوانح و سوختگی شهدای مهر قرار دارد.» ماجرا اما تنها به وجود مراکز تخصصی در این استان به‌عنوان یکی از دلایل سفرهای درمانی اهالی سیستان‌و‌بلوچستان به یزد محدود نمی‌شود، نکته نبود یا کمبود نیروی متخصص در استان سیستان‌و‌بلوچستان است. موضوعی که رئیس بیمارستان شهید صدوقی هم آن را مورد توجه قرار می‌دهد: «بسیاری از پزشکان برای گذراندن دوره‌طرح دو، سه‌سال در یک استان می‌مانند و پس از پایان طرح به‌سرعت از آن منطقه خارج می‌شوند. درحالی‌که در استان یزد، پزشکان چه بومی، چه غیربومی معمولا ماندگارند. اطلاع دارم که در برخی شهرستان‌های استان سیستان‌و‌بلوچستان بیمارستان‌های نوساز و خوبی ساخته شده اما نیروی انسانی به اندازه کافی وجود ندارد. باید اقدامی صورت گیرد که از اهالی همان منطقه تخصص بگیرند و همان‌جا بمانند و پیشرفت کنند.»

دلالی پزشکی

دلالان زیادی اطراف بیمارستان‌ها، کلینیک‌های درمانی، ترمینال‌ها، مغازه‌ها و اقامت‌گاه‌ها دیده می‌شوند. آنها نوبت‌فروش‌اند. ماه‌ها قبل با چندین کارت ملی برای مسافران نوبت دکتر می‌گیرند و وقتی مسافر از راه می‌رسد، نوبت‌ها را می‌فروشند. زرگل بلوچ‌زهی ، بیمار نیکشهری، برخورد زیادی با این دلالان یا نوبت‌فروشان داشته است. او به هم‌میهن می‌گوید، این افراد هر نوبت را 70 تا 80هزار تومان می‌فروشند. برای بیماران سوئیت یا اقامتگاه می‌گیرند و بلیت برگشت‌شان را تهیه می‌کنند. برای او که به‌طور مرتب به یزد سفر می‌کند، کمک گرفتن از این دلالان نمی‌صرفد: «نوبت‌فروشان همه‌جا هستند؛ در ترمینال‌ها، مغازه‌ها، سوپرمارکت‌ها، کلینیک‌ها و… وقتی از اتوبوس پیاده می‌شویم سراغ‌مان می‌آیند. هم اقامتگاه می‌گیرند، هم وقت دکتر. ما ولی قبول نمی‌کنیم. خودمان دیگر راه را بلدیم و از قبل نوبت دکتر می‌گیریم. دلالان پول اضافه‌تری از ما می‌گیرند.» او می‌گوید، برخی هم از این وضعیت و ناآشنایی سیستان‌و‌بلوچستانی‌ها با خدمات درمانی سوءاستفاده می‌کنند. نمونه آن کلاهبرداری 13میلیون تومانی از یک بیمار سیستان‌وبلوچستانی برای انجام یک جراحی بود. از بیمار پول گرفتند و خدمات ندادند. بلوچ‌زهی، رئیس سابق شورای استان سیستان‌و‌بلوچستان هم می‌گوید، با اوج گرفتن سفر سیستان‌و‌بلوچستانی به یزد از سال‌های 98 و 99، فعالیت آنها هم بیشتر شده است. به گفته او، در خود سیستان‌و‌بلوچستان افرادی وجود دارند که سر همشهری‌های خودشان کلاه می‌گذارند. مثلا از او برای یک دکتر رفتن در یزد چندین میلیون تومان می‌‌گیرند.

درآمد بالای نوبت‌فروشی

آقای رئیسی، یکی از اهالی نیک‌شهر است که همراه خانواده‌اش برای درمان به یزد رفته. او تمام کارهای درمانی‌اش را آقای «ف» که دلال و نوبت‌فروش است، سپرده. رئیسی به هم‌میهن می‌گوید، در شهرشان پزشک متخصص پیدا نمی‌شود. آزمایش و دستگاه‌های پیشرفته مثل ام‌آر‌آی وجود ندارد. به همین دلیل به شهر یزد آمده: «باید ام‌آر‌آی رنگی بگیرم اما شهرمان نداشت. اینجا متخصصان و دستگاه‌های بهتری دارد.» او می‌گوید، برای گرفتن نوبت، پولی به آقای «ف» می‌دهند که توافقی است. آقای «ف» عنوانی برای شغلش اعلام نمی‌کند و به‌نظر می‌رسد با دلال و نوبت‌‌فروش موافق نیست. او فارغ‌التحصیل کارشناسی رشته حسابداری است و شش‌سالی می‌شود برای این مسافران کار می‌کند: «من مسافران را راهنمایی می‌کنم چطور نوبت بگیرند، خودم هم از تمام پزشکان یزد برای‌شان نوبت می‌گیرم. البته حالا که بیشتر نوبت‌ها اینترنتی شده، کار از دست ما خارج شده. 60درصد سیستان‌وبلوچستانی‌ها مشکل قلبی دارند و 40درصد بیماری‌های داخلی. آنها از زرآباد، نیک‌شهر، چابهار، ایرانشهر و… می‌آیند.» آقای «ف» می‌گوید، این کار دست عده کمی است. آنها یزدی هستند و برای هر خدماتی که ارائه می‌دهند، درصدی از بیماران می‌گیرند. درصد مشخص نیست، یکی 70هزار تومان می‌دهد، یکی دیگر 100‌هزار تومان. با این حال حاضر نمی‌شود درآمدش از این کار را اعلام می‌کند: «به هر حال پولش آنقدر هست که حسابداری را رها کردم.» آنها با بیمارستان‌های دولتی کار نمی‌کنند و بیمار را برای سود بیشتر به پزشک بخش خصوصی هدایت می‌کنند.«ما برای بیماران تور سلامت برگزار می‌کنیم. آنها که پول ندارند معمولا می‌روند بخش دولتی. کسانی که سراغ ما می‌آیند، معمولا وضع مالی‌شان خوب است و بیشتر کسانی هستند که نمی‌توانند با افراد زیادی ارتباط برقرار کنند. ما دیگر زبان آنها را می‌فهمیم.» آقای «ف» تعداد بیمارانی که برای درمان از سیستان‌و‌بلوچستان به یزد می‌آیند را بالا اعلام می‌کند و می‌گوید، آنها که کنار بیمارستان‌ها چادر می‌زنند از نظر اقتصادی بسیار ضعیف‌اند: «ما هرطور شده برای مسافران، جایی پیدا می‌کنیم. البته افزایش تعداد مسافران افراد زیادی از شهرهای دیگر مثل کرمان به یزد آمده‌اند، مسافرخانه راه‌انداخته و مشغول کاسبی‌اند.» به گفته آقای «ف»، هر روز چهاردستگاه اتوبوس از یزد به چابهار و از چابهار به یزد در رفت‌و‌آمد است. اتوبوس وی‌آی‌پی، 25سرنشین دارد و معمولی 44سرنشین. قیمت بلیت از چابهار به یزد 273هزار تومان است. از ایرانشهر به یزد 170هزار تومان. از یزد به ایرانشهر هم 192هزار و 500تومان: «خیلی از مسافران از قبل نوبت دکتر گرفته‌اند. اگر هم نگرفته‌اند، به دلال‌ها پول می‌دهند تا زودتر نوبت بگیرند. مسافران معمولا یک‌هفته در یزد اقامت دارند. اول هفته می‌آیند و آخر هفته می‌روند. میانگین حضورشان در یزد بین دو روز تا یک هفته است.»

ویزیت را 700هزار تومان می‌فروشند

حسین سلیمانی بیش از شش‌سال است که ریاست بیمارستان شهیدصدوقی یزد را به عهده دارد و در این مدت با نوبت فروشانی مواجه شده که ویزیت‌های 100، 150هزار تومانی را تا چندصد هزار تومان به بیمارستان شهرستانی که اغلب‌شان سیستان‌وبلوچستانی هستند، می‌فروشند. او به هم‌میهن می‌گوید، هر جا این افراد دیده شوند، با آنها برخورد می‌شود: «این افراد نوبت‌فروشند و بیماران را به بخش خصوصی هدایت می‌کنند. ما یک پزشک خوشنام و متخصص داریم که خیلی سرش شلوغ است. ویزیت‌اش 120هزار تومان است اما شنیدیم که همین ویزیت ازطریق نوبت‌فروشان تا 700هزار تومان هم فروخته شده است. ما هر جا این افراد را شناسایی کنیم، جلوی‌شان را می‌گیریم.»