https://roshangari.info

.

یکصد و پنجاه سال پیش، در آغاز سلطنت ناصرالدینشاه و صدارت میرزا تقى خان امیرکبیر(۱۲۶۴ هجرى قمرى) ایران با تهى بودن خزانه، بى سروسامانى دستگاه دولت و آشفتگى سراسر کشو، داراى نظام اقتصادى و کشاورزى عقب افتاده اى بود و از صنعت جدید بى بهره. اقتصاد بیمار ایران، بویژه باز بودن دروازه هاى کشور بروى   کالاهاى فرنگى، موجب خارج شدن ذخیره طلاى ایران گشته بود، زیرا براى خرید اجناس اروپایى تنها مىبایستى طلا داد. محور سیاست امیرکبیر، براى نجات ایران از آن ورطه هولناک، حمایت از اقتصاد ملى بود تا از این رهگذر سیل تنزل اقتصادى را متوقف ساخته، صنعتى کوچک و فراخور فراهم آورده، ترقى کشاورزى، کاهش واردات و افزایش صادرات وتولید ملى را میسر نماید، و به گفته خودش از “فرار شمش هاى طلا” ممانعت کند. از همین روى، افزون بر تحولى که در حالت رکود کشاورزى به وجود آورد، به تاسیس صنعت ملى نیز دست یازید: صدور طلا را ممنوع کرد، فرمان آزادى استخراج معدن براى اتباع ایران صادر گردید، بهره بردارى ازمعادن آغاز شد. همزمان کارخانه هاى پارچه بافى، شکر ریزى، کاغذسازى، چینى و بلورسازى، چدن ریزى و فلزکارى و دیگر صنایع کوچک نیز تاسیس گردید. در سال ۱۲۶۷ هجرى قمرى هم شش تن از صنعت کاران ایرانى را براى آموزش رشته هاى مختلف به روسیه و دو تن را به عثمانى اعزام نمود.

هنرمندان و صنعت کاران ایران نیز به این دعوت پاسخى نیکو دادند و به تولید کالاهاى مرغوب ملى و رقابت با امتعه فرنگى مبادرت کردند. از جمله این هنرمندان, یکى هم «خورشید خانم»، زنى تهرانى, بود که نمونه اى از زردوزى دوره نظامیان را, که تا آن زمان از اتریش و عثمانى وارد مىشد, ساخت. امیر آن زن هنرمند را تشویق کرده، فرمان داد شاگردان متعدد بگیرد و پنج سال نیز زردوزى لباس نظامى در انحصار او باشد. بدین قرار خورشید خانم نخستین زن ایرانى بود که در ترقى تولیدات ملى به رقابت با کالاهاى فرنگى پرداخت و در این مهم توفیق یافت. خبر این واقعه در روزنامه « وقایع اتفاقیه» به چاپ رسید. متن خبر، مورخ جمعه یازدهم ربیع الثانى ۱۲۶۷ هجرى قمرى, بدین قرار است:
ضعیفه تهرانى زردوزى دوره ملبوس صاحب منصب نظامى را به قاعده روم دوخته و در کمال خوبى به عمل آورد که در این هفته به نظر اولیاى دولت علیه رساند. به طوریست که مطلقا با کار اسلامبولى امتیاز داده نمىشود. اولیاى دولت علیه حکومت فرمودند که شاگرد بسیار نگاه دارد و تا مدت پنج سال احدى در عمل او شراکت ننماید.

براى تهیه این مطلب از کتاب اولین هاى تهران نوشته سیروس سعدوندیان استفاده شده است
سینا