پس از سه ماه اعتراض های گسترده ی بی سابقه، نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل مجبور شد رفرم نظام قضائی را به تعویق اندازد. با این وجود، این تصمیم از تنش ها نکاست و جامعه یهودی بیش از پیش تَرَک خورده به نظر می رسد. با این همه، پرسشی بی پاسخ مانده است، آیا جنبش «برای دموکراسی» قادر است تناقض های یک دولت «یهودی و دموکراتیک» را زیر سوال برده و فلسطینیان را به مثابه شریک سیاسی هم تراز بپذیرد؟

هر شنبه، دریایی از پرچم های اسرائیل همراه با رنگ های “ال جی بی تی”* تل آویو و دیگر شهرها را با هدفی مشترک درمی نوردند، درحالی که جمعیت با حمل بَنِر بسیار بزرگی که در آن اعلامیه استقلال ۱۹۴۸ درج شده است، به پیش می رود. این تصویرهای جنبش اعتراضی برضدِ اصلاحات قضائیِ حکومتِ جدید اسرائیل درعین حال که مایه ی امیدواری است، موجب تردید نیز هست. از سویی، شورشی غیرمنتظره ائتلاف راست افراطیِ بنیامین نتانیاهو را که بسیار محکم به نظر می رسید آسیب پذیر کرده است. در همان حال، استراتژی (راهبرد) هماهنگی جنبش با تمرکز بر روی یک هدف واحد، جنبش اعتراضی را قطبی کرده و به آن امکان داده تا جماعت زیادی را بسیج کند، ولی این جنبش به بهای بی اعتنایی به شرایط اضطراری که فلسطینی ها تحمل می کنند، مستعمره سازی یا اشغال را فراموش کرده است.

دموکراسی یهودی و میهن دوستی

آلون-لی گرین، از مدیران سازمان سوسیالیستی و عربی-یهودی Standing Together [ایستاده در کنارهم] هنگام بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت در دسامبر گذشته، جامعه را چنین تحلیل کرد: بین «تسلیم» و «رنج روزانه که نتیجه ی نابرابری های اجتماعی-اقتصادی» است. آن گاه که می بینیم برتری طلبانِ یهودیِ ائتلاف انتخاباتی صهیونیسم مذهبی، مقام های کلیدی دولت را در دست گرفته اند، باید به این نکته، حیرت زدگی را نیز افزود.

در ۷ ژانویه ۲۰۲۳، Standing Together همراه با دیگر انجمن های جامعه مدنی از جمله هسته ی جنبش Crime Minister** که از سال ۲۰۱۹ ادامه نخست وزیری فردی را افشا می کرد که پرونده های متعددی به اتهام فساد دارد، نخستین کارزار را برضدِ ائتلاف جدید به راه انداخت. این سازمان که با بَنِرها و پوسترهای بنفش رنگ با شعارهای عربی و عبری قابل شناسائی است، از مخالفان نتانیاهو می خواهد که مبارزه اش را به مبارزه برای دفاع از حقوق فلسطینیان متصل کنند، بدون اینکه در برابر اضطراری بودن اصلاحات برای نبرد با فقر ساکت باشند.

در گردهم آیی ها، حضور چند پرچم فلسطینی با انبوه درفش های اسرائیل رقابت نمی کند، ولی برای از هم سَواکردن شرکت کنندگان کافی است، به ویژه که در خط سیاسی اعلام شده، پایان اشغال را با امکانِ تبدیل اسرائیل به «خانه ای برای همه» مرتبط کرده اند. برای مخالفان یهودی و صهیونیست، برخاسته از حزب کارگر یا پشتیبانانِ بِنی گانتس و لائیر لاپید، آنچه اضطراری است «حفظِ دموکراسی» می باشد. اِستاو شافیر نماینده پیشین از حزب کارگر حتی در تویتی اظهار داشت که در اینجا جایی برای استدلال های ناب گرایانه نیست.

تعداد تظاهرکنندگان بسیار زیاد است و در اوج تظاهرات ۳۰۰ هزار اسرائیلی شرکت می کنند، که با مقایسه جمعیتی، معادل دو ونیم میلیون نفر در فرانسه می شود. همچنین، اعتراض ها از چارچوب تل آویو فراتر می رود، زیرا ده ها شهر از جمله سنگرهای لیکود مثل آشود یا نتانیا و نیز شهرک های مستعمره نظیر اِفرات را دربر می گیرد. برعکس، حضور فلسطینی ها کم رنگ است. به عقیده گرین، این مسئله منطقی است: «ایده ی اعتراض در زیر پرچم دولتی که نماینده آن ها نیست، ناراحت کننده است». او می افزاید «احساس خاص نسبت به این پرچم» وجود دارد، یعنی پرچم کسانی که «نسبت به آن ها تبعیض قائل می شوند، خانه هاشان را ویران می کنند، و مانع از رسیدن آنان به برابری کامل می شوند، که خانواده های آن ها را در کرانه باختری اشغال کرده و محاصره ای کامل بر غزه تحمیل می کنند». و به این هم باید توجه کرد که عملیات حکومت فقط به یک جبهه محدود نمی شود. هم زمان، قانون های شدید و افراطی با هدف عمده ی ضربه زدن به فلسطینی ها مرتبا به تصویب می رسد.

در واکنش به این کارها، مبارزان ضدِ اشغال در تل آویو تشکیل یک «گوش نِگِد هاکیبوش» (بلوک ضدِ اشغال) داده اند که از چند ده تا چند هزار نفر را گردهم می آورد، کسانی که عمدتاً متعلق به جناح چپ رادیکال غیر صهیونیست یا سازمان های دفاع از حقوق فلسطینیان هستند. واکنش تظاهرکنندگان نسبت به این گروه ها متفاوت است. زیرا شعارهای اینان دورویی تظاهراتی را افشا می کند که گرچه برای دفاع از دموکراسی فراخوان داده اند، اما همین دموکراسی مجموعه آئین نامه های رژیم آپارتاید برضد فلسطینیان را تدوین کرده و آن را در محل زندگی شان بر آنان تحمیل می کند. اگر برخی از گزارش ها حاکی است که در بیت المقدس به فعالانِ حاملِ پرچم فلسطین حمله شده است، تظاهرکنندگان تل آویو به انکارِ این بلوک بسنده می کنند.

همدردی صمیمانه یا شرم در برابر جنایت ؟

حمله ی چندصد شهرک نشین به روستای فلسطینی حواره در روز یکشنبه ۲۹ ژانویه ۲۰۲۳ و به ویژه اظهارات بتسلِل سموتریچ وزیر که تشویق به «ویران کردن حواره» کرد ، اسرائیل را تکان داد. به خصوص که به موازات آن، ایتَمار بن گویر، وزیرِ مسئولِ امنیت داخلی از پلیس می خواهد که معترضان را سرکوب کند. از این رو، تظاهرات ماه فوریه با شرکت تظاهرکنندگان بیشتر و نیز با خشونت های فزاینده نسبت به آنان روبرو شد، به محض اینکه خواستند در جهت مجلس یا محل سکونت نخست وزیر به افشاگری رسانه ای بپردازند.

گرچه میزان سرکوب بسیار پائین تر از کرانه باختری است، برخی روش ها که تا کنون فقط در مورد فلسطینی ها به کار می رفت، مثل پرتاب نارنجک های گوش کَرکُن در میان یک جمعیت فشرده و بدون توجه به مشخصات شرکت کنندگان حالتِ عادی به خود می گیرد. در چنین وضعیتی است که جمعیت با سردادن سرود و شعارهایی خطاب به نیروهای امنیتی واکنش نشان می دهند: «در حواره کجا بودید؟»

به عقیده ی حَگای ماتار، فعال و روزنامه اسرائیلی از +972mag*** این شعار ممکن است معنای دوگانه داشته باشد. او توضیح می دهد که از یک لحاظ، تظاهرکنندگان «متوجه خواهند شد که جناح راست میزان خشونت را نسبت به آنان و برضد فلسطینیان بالاتر می برد، حتی می توان گفت که این روش بخشی از طرحِ عمیق تر یعنی آپارتاید است. چنین تفسیری خود به خود، جنبش را به سویی سوق خواهد داد که اشغال را هم به حساب آورد. با این وجود، این شعار زمانی عادی شد که نخستین سرکوب ها برضد تظاهرکنندگان یهودی آغاز شد. ماتار ادامه می دهد، به زبان دیگر، مفهوم دیگر ممکن است این باشد که «در مورد ما کاری نکنید که در مورد شهرک نشین ها در حواره نکردید». روزنامه نگار شرح می دهد که به همین خاطر، «رنج فلسطینیان را در نطر نگرفته اند، بلکه آن را به مثابه وسیله ای برای تغذیه ی مناقشه ای بین یهودیان به کار می برند».

حواره همچنین به جدایی میان نخبگان اقتصادی شدت می بخشد. به اجمال، اسرائیل بر دو بورژوازی تکیه می کند: نخستین، موسسه های فن آوری جدید، کنسرسیوم های نظامی-صنعتی و دست اندرکاران «لیبرال» را در بر می گیرد، در حالی که دومی به اشغال و تداوم آن وابسته است. طبیعتاً، مرز میان این دو بورژوازی کاملا قابل نفوذ است، ولی بورژوازی اول به وجهه ی بین المللی اسرائیل اهمیت می دهد زیرا به مبادلات اقتصادی نیازمند است. به این ترتییب، میان لغزش های وزیران نژادپرست حکومتی که به نهادهای دموکراتیک یهودی هجوم می برند و انزجار بین المللی که تصویرهای حواره برانگیخته، نخبگان اقتصادی و نظامی در نخستین صف اعتراض ها جای گرفته اند تا چهره دیگری از اسرائیل به نمایش گذارند و ادعا می کنند که به دفاع از آزادی ها دلبستگی دارند.

یوآو شِمِر-کونز، کارشناس علوم سیاسی اسرائیلی در این نکته یک نشانه رضایت می بیند: «سرانجام، نقاب ها افتادند»، بن گویر و سموتریچ اسرائیلی را متجسم می کنند که یهودیان لیبرال تلاش می کنند مخفی کنند یا ناچیز نشانش دهند. او توضیح می دهد که خطر این جاست که یک حکومت اتحاد ملی حول چهرهای مخالف با نتانیاهو تشکیل شود و بتواند به وضع موجود(statut quo)در مورد سرنوشت فلسطینیان برگردند ولی «به جامعه یهودی درباره تمایلات دموکراتیک شان اطمینان بدهد».

با این وصف، به نظر می رسد که رویداد حواره به آگاه شدن بخشی از جنبش اعتراضی شتاب داده که درک کنند دفاع اکید از دموکراسی کافی نیست، به ویژه هنگامی که میلیون ها نفر زیر یوغ این دولت زندگی می کنند. حگای ماتار ملاحظه می کند که «تفکر هر هفته نسبت به هفته قبل توسعه بیشتری می یابد، مطالبات کم کم فراتر می روند و امید به یک دموکراسی ژرف و واقعی را افزایش می دهد». او ادامه می دهد که در شبکه های اجتماعی یا در صفِ تظاهرات، بحث ها پیرامون مفهوم دموکراسی، مسئله هایی که «هرگز با چنین طنینی در اسرائیل طرح نشده» در می گیرد.

یکشنبه شب، پس از این که نتانیاهو برکناری یوآو گالانت، وزیر دفاع را که در حضور مردم خواهان تعلیق اصلاحات قضائی شده بود، اعلام کرد، هزاران اسرائیلی برای اعتراض به خیابان ها ریختند. بخش دیگری از مردم جاده اصلی بین آیالون و تل آویو را بستند و از جمله شعار می دادند: «اگر برابری نباشد، آیالون را می بندیم، شما سقوط می کنید». و این نشانه ی انکارناپذیری است که جنبش هم اکنون از افشای ساده ی قدرت نمایی حکومتی فراتر رفته است.

با یا بدون فلسطینیان ؟

از ناسیونالیست هایی چون گانتس و آویگدور لیبرمن تا مِراو میکائلیِ حزب کارگر و نیز یائیر لاپید لیبرال، همگی امیدوارند که همچنان چهره مخالف با نتانیاهو بمانند. زیرا، تصویری که دیدارهای آنان به دست می دهد، کم اعتباری آن ها را نشان می دهد ولی این واقعیت را تأیید می کند که آنان حوزه ی کوچکی از جامعه اسرائیل را نمایندگی می کنند. باوجود اینکه ایمان عوده، نماینده مجلسِ فلسطینی، سرکرده چپِ غیرصهیونیستی در درون جنبش اعتراضی قرار دارد ولی عنصر نامطلوب به حساب می آید. آلون-لی گرین توضیح می دهد که با چنین رفتاری، اپوزیسیون شکست خود را تدارک می بیند، زیرا «به خود اطمینان می دهد که می تواند بدون هیچ مشارکتی با فلسطینیان، جایگزین راست گرایان در قدرت شود».

علاوه بر این، رهبران جنبش با مشکل وارد کردن جامعه یهودیان شرقی و مذهبی ها در اعتراض ها روبرو هستند. گرین از اشتباه های تکراری در میان اعتراض ها می گوید که «به نام دفاع از دولت لائیک»، مجموعه ی مذهبی ها را همچون تهدیدی تصور می کنند، یا فراموش می کنند که افراد بی ثبات تر، مانند شرقی ها یا فلاشاها این رهبران را به سختی نماینده خود می پذیرند.

با این همه، به نظر می رشد که با گسترش در سراسر کشور، اعتراض ها فراتر از شکاف های قومی و اجتماعی رفته است. اگر هیچ فلسطینی در تل آویو، مرکز راهبردی جنبش اظهار نظر نمی کند، در حیفا یا بیرشِوا چنین نیست. ماتار توضیح می دهد در ان جا، بیشتر درباره مسئله برابری میان همه شهروندان بحث می کنند. او می افزاید، به جز آنکه «ما اینجا به طور کلی از آخرین موضعگیری ها در تظاهرات های کوچک در کشور صحبت می کنیم». با این وجود، او هنوز نسبت به جنبش امیدوارست، ولی هشدار می دهد که اگر موضع همچنان«حفظ» امتیاز ها بماند، «نتیجه اندوهناک و فاجعه بار خواهد بود».

توضیحات:

* ال جی بی تی: (به انگلیسی: LGBT) یک سرواژه است که شامل افراد غیردگرجنس‌گرا و غیرهم‌سوجنسی می‌شود. گرایش جنسی و رفتار جنسی به غیر از دگرجنس‌گرایی شامل همجنس‌گرایی، دوجنس‌گرایی، همه‌جنس‌گرایی و بی‌جنس‌گرایی می‌شود. با این حال جامعهٔ ال‌جی‌بی‌تی به گرایش‌های جنسی غیردگرجنس‌گرایی محدود نیست و شامل افراد ترنسجندر، کوئیر و بیناجنس هم می‌شود. اصطلاح سرواژه +LGBTQIA، شکل گسترده‌تر LGBT است که اختصاری از Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer, Questioning, Intersex و Asexual است. (به نقل از ویکی پدیا)

** Crime Minister این نام با کنایه از Prime Minister (نخست وزیر به انگلیسی) برداشته و مفهوم آن وزیر جنایتکار است.

*** +972mag : Independent Journalism from Israel-Palestine ، https://www.972mag.com

https://ir.mondediplo.com/2023/04/article4397.html