خلع سلاح پ ک ک و آموزه های آن در منطقه
محمد حسین یحیایی

دهه هفتاد میلادی با کودتای 12 مارس 1972 شرایط نوینی در ترکیه به وجود آورد. کودتا که برای ایجاد نظم و هموار کردن راه سرمایه داری انجام گرفته بود با خشونت و سرکوب پیش رفت، در اولین قدم به سرکوب دانشگاه ها و نهاد های مدنی پرداخت، سه جوان چپگرا ( یوسف، حسین، دنیز ) را به اعدام محکوم کرد، سندیکا ها را بست و احزاب سیاسی غیر قانونی اعلام شدند، بدنبال آن حرکت نظامی ترکیه ( در تابستان 1974 ) در قبرس آغاز شد که به تیرگی روابط با ایالات متحده انجامید و ترکیه که نیازمند کمک های آمریکا بود مورد تحریم قرار گرفت، در نتیجه جنبش چپگرایی در بین دانشگاهیان، کارگران و توده های مردم بالا گرفت، در این سال ها بود که « عبداله اوجالان » برای ادامه تحصیل از بخش فقیر نشین شرق ترکیه ( منطقه کوردستان ) به آنکارا آمد. دانشجویانی که از مناطق دور، روستا های فقیر و تهیدست به شهر های بزرگ می آمدند تحت تاثیر شعار های عدالت خواهانه و برابری طلبی  و یا شعار های حماسی و دینی قرار گرفته، یا گرایش به چپ و یا راست افراطی پیدا می کردند. اوجالان با آشنایی با مرام چپ به آنها پیوست و به یکی از فعالین آنها تبدیل شد، تا جائیکه بیشتر اوقات یا در میتینگ ها و یا در کتابخانه ها به مطالعه نشریات چپگرا مشغول شد و چند بار هم مورد بازجویی قرار گرفت. اوجالان در گذر زمان به این نتیجه رسید که برای رهایی از ستم ارباب، سرمایه و ظلم نظامی ها در منطقه به شدت فقیر کردستان باید دست بکار شد و موضوع را با چند نفر از دوستان خود در میان گذاشت و عازم « دیاربکر » شد تا زمینه سازماندهی را فراهم آورد. در پائیز و زمستان سرد و سخت 1978  در بالای تخته سنگی نشستند تا در راستای هدف خود حزبی را با عنوان « حزب کارگران کردستان »تاسیس کنند، در حالیکه در این منطقه عقب مانده دهقانی تعداد کارگران بسیار اندک بودند و پایگاهی که بتواند حزب طبقه کارگر را تقویت کند وجود نداشت ولی این جوانان پر شور بدنبال تغییر بودند و می خواستند از آن شرایط فقر و ظلم نجات پیدا کنند.

در 27 نوامبر 1978 حزب اولین کنگره خود را با شرکت 21 نفر تشکیل داد و اوجالان به رهبری حزب انتخاب شد، در این کنگره 2 زن مشارکت داشتند که یکی همسر اوجالان ( کثیره ) و دیگری « سکینه جانسیز » بود، مشارکت این زنان در کنگره نشانه خوب و شناخت حقوق زنان این حزب و مبارزه آن با سنت های جان سخت منطقه بود، شعار کنگره « مبارزه ملی رهایی بخش کورد ها » بود و در مدت کوتاهی تعدادی از جوانان را به سوی خود جلب کرد.مبارزه نظامی ها با این حزب بی وقفه و پیگیر ادامه یافت، تعداد زیادی از جوانانی که در کنگره شرکت کرده بودند دستگیر، زندانی و زیر شکنجه قرار گرفتند و مبارزه با زبان، فرهنگ و سنن کوردی بالا گرفت.برخی از جوانان در زندان جان باختند و برخی دیگر دست به خودکشی زدند و تارمار شدند. اوجالان فرار را بر قرار ترجیح داد و در سال 1979 به سوریه گریخت تا در آنجا پایگاهی تشکیل دهد و جوانان کورد را که از آن سوی مرز می آمدند سازمان دهی کند ( در آن سال ها رابطه سوریه با ترکیه تیره بود ). کودتای 1980 در ترکیه فشار و سرکوب کورد ها را افزایش داد و فقر گسترده هم باعث شد که تعداد بیشتری از جوانان عازم سوریه و شرکت در آموزش های نظامی شدند و همزمان تعدادی هم برای کار عازم اروپا به بهانه سرکوب گسترده شدند و تقاضای پناهندگی کردند و منابع مالی برای پ ک ک فراهم کردند.اوجالان تعدادی از این جوانان پر شور را برای آموزش نظامی و جنگ های پارتیزانی به دره « بقاع » در لبنان فرستاد.

در سال 1984 پ ک ک وارد فاز نظامی شد و با ورود به ترکیه و مناطق کورد نشین به عملیات پرداخت و حملات خود را به به مراکز نظامی و ژاندارمری آغاز کرد و در مواردی هم به ترور روی آورد. با این عملیات ترکیه وارد مرحله جدیدی می شد که پیشتر ها با آن روبرو نشده بود، بیشتر این حملات در مناطق کورد نشین مانند« اروح، شرناق، حکاری » انجام می گرفت که در مواردی مورد تائید مردم آن سامان بود از این رو تعداد بیشتری از جوانان دختر و پسر به آنها می پیوستند و برخی دیگر با کاربرد زور از خانواده ها جدا می شدند، در مواردی هم از روستائیان مواد غذایی می گرفتند، با گذشت زمان در سال 1986 به نیرو های مسلح خود نام « ارتش رهایی بخش خلق کوردستان » را انتخاب کردند تا پایگاه مردمی خود را گسترش دهند..

در سال های پایانی دهه 80 و سال های 90 تغییرات مهمی در سیاست و اقتصاد ترکیه رخ داد، « تورگوت اوزال » از بروکرات های پیشین و مجری سیاست های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول زمام امور را در دست گرفت و در سال 1993 سخن از صلح و آشتی را با کورد ها به میان آورد، این سخن مورد پذیرش اوجالان قرار گرفت که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از شعار های سوسیالیستی فاصله می گرفت و به شعار های ملی و حقوق کورد ها تمایل بیشتری پیدا می کرد، در این راستا بطور یک جانبه در 20 مارس ( نوروز ) 1993 اعلام آتش بس کرد و حمله به نیرو های نظامی و امنیتی را متوقف اعلام کرد البته این آتش بس به درازا نکشید و بعد از مرگ اوزال به پایان رسید و بار دیگر جنگ و گریز خونین آغاز شد، در 24 ماه مه تعداد 33 سرباز را در مسیر جاده « بینگول » غافلگیر کرده کشتند، اوجالان از این حمله اظهار بی اطلاعی کرد که گویا خارج از اراده وی انجام گرفته است، حالا « تانسو چیللر » بعنوان نخست وزیر قدرت اجرایی را در دست گرفته مصمم بود تا ریشه های پ ک ک را بخشکاند، در این سال ها فشار به روستائیان کورد افزایش یافت و هزاران روستا از سکنه خالی شدند، در نتیجه میلیون ها نیروی کار به شهر های بزرگ بویژه استانبول، ازمیر و آنکارا سرازیر شدند، موسسات و کارخانه ها نیاز شدیدی به این نیرو ها داشتند، در سال های بعد تعداد بیشتری از این جوانان در ساخت و ساز و یا حوزه توریسم مشغول بکار شدند تا به انباشت سرمایه در دست ترک ها و کورد ها یاری رسانند.

در این دوره حملات به پایگاه های پ ک ک در خارج از مرز ها در شمال عراق در کوه های « قندیل » افزایش یافت، و قتل های زنجیره ای و مشکوک نه تنها در منطقه بلکه در مناطق دیگر ترکیه به سرعت و شدت بالا رفت و ناامنی جامعه را فرا گرفت. همزمان فشار دولت ترکیه به سوریه برای اخراج اوجالان در حد تهدید بالا رفت و دولت سوریه در نهایت اوجالان را اخراج کرد. اوجالان بعد از گذر از مسکو، رم، آتن مجبور شد به کنیا ( نایروبی ) برود و در 15 فوریه 1999 از سوی ماموران امنیتی ترکیه دستگیر و به استانبول منتقل شد. دستگیری اوجالان موجی از ناخشنودی را در بین طرفداران پ ک ک در داخل و خارج از ترکیه ایجاد کرد و تعدادی خود را به آتش کشیدند. افراد پ ک ک برای تلطیف شرایط بار دیگر بطور یک جانبه اعلام آتش بس کردند و نیرو های خود را از ترکیه بیرون بردند

.

اوجالان بعد از مدتی در یک دادگاه محاکمه، نخست به اعدام سپس با یک درجه تخفیف به حبس ابد محکوم شد، در جزیره « امرالی » قرار گرفت که تنها زندانی این جزیره در دریای مرمره است، در سال 1999 بار دیگر پ ک ک نام خود را به « کنگره آزادی دمکراتیک کوردستان » تغییر داد ولی نفرات خود را در شمال عراق حفظ کرد تا فرصت دیگری بدست آورد، سقوط « صدام » در عراق این زمینه را فراهم کرد و بار دیگر عملیات نظامی خود را در سال 2004 از سر گرفت و به سوی ترکیه و مناطق توریستی سرازیر شد تا با ایجاد ترور و خشونت مانع از گسترش صنعت توریسم شود که به سرعت در کناره دریای مدیترانه در حال گسترش بود شود.حملات به شهر ها و مراکز نظامی باردیگر افزایش یافت و همزمان به سازماندهی خود در شمال سوریه و عراق شتاب بخشید، در این راستا حزب « اتحاد دمکراتیک » در سوریه از سوی کورد های سوریه تشکیل شد. گفته می شود که این احزاب تحت تاثیر افکار و اندیشه های اوجالان قرار می گرفتند، هرچند در کشور های گوناگون زندگی می کردند. حالا زمینه یک سازمان نظامی کورد در سوریه فراهم شده بود که « یگان های مدافع خلق » تشکیل شد و مبارزه خود را با داعش پیش برد، ترکیه یگان های مدافع خلق ( ی پ گ ) را ادامه پ ک ک نامید.

حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان که از مدت ها پیش قدرت را در دست گرفته بود و به توسعه اقتصادی کشور می اندیشید و خواهان اصلاحات اجتماعی بود به گفتگو با پ ک ک تمایل نشان داد و با واکنش سریع اوجالان روبرو شد و اوجالان بار دیگر در 21 مارس ( نوروز ) 2013 از نیرو های خود خواست خاک ترکیه را ترک کنند، شورای رهبری هم آن را تائید و اعلام کرد که از 8 ماه مه از خاک ترکیه عقب نشینی خواهد کرد و آتش بس را مراعات خواهد کرد، بدین ترتیب فرصت خوبی برای آشتی پیش آمده بود و هر دو طرف خواهان آن بودند، این روند به توافق « دلمه باغچه » انجامید که در آن نمایندگانی از حزب « دمکراتیک خلق ها »، هیئتی از سوی اوجالان و مقامات ترکیه شرکت کردند و توافق نامه 10 ماده ای صادر کردند. اوجالان در این دوره هم از پ ک ک خواسته بود خود را منحل کند، رخداد های بعد اردوغان را از اجرای توافق نامه منصرف کرد و اردوغان آن را بی اعتبار خواند. البته شورای رهبری پ ک ک خواهان به رسمیت شناختن هویت کورد ها، تغییر قانون اساسی و آزادی اوجالان بودند. ناگفته نماند که کورد ها در مناطق خود به فعالیت گسترده سیاسی پرداخته، پیرامون حزب دمکراتیک خلق ها گرد آمده بودند و خواهان مشارکت گسترده در انتخابات پیش رو در 7 ژوئن 2015 بودند که بتوانند از سد 10 درصد بگذرند، در انتخابات بیش از 13 درصد رای آوردند و نوانستند 80 نماینده به مجلس ملی ترکیه بفرستند، بعد از این پیروزی « صلاح الدین دمیرتاش » از کادر رهبری حزب کاندیدای ریاست جمهوری ترکیه شد ولی از اردوغان شکست خورد،.روند مصالحه خوب پیش می رفت که ناگهان دو افسر پلیس در استان « شانلی اورفا » به طور ناگهانی و مشکوکی به قتل رسیدند در نتیجه روند صلح به پایان رسید، حملات سخت و ویرانگر ارتش ترکیه در درون و بیرون از ترکیه ادامه یافت، هر چند پ ک ک از مواضع پیشین خود دست کشیده به نظام فدرال و خورگردانی روی آورده بود و تلاش می ورزید از کشتار جلوگیری کند، این در حالی بود که در منطقه کورد نشین عملا حکومت نظامی پیش می رفت، زدوخورد سال ها بطول انجامید و مناطق بیشتری از روستاها از سکنه تخلیه شدند و میارزه کورد ها با نیرو های نظامی همچنان ادامه داشت و تعداد بیشتری از جوانان دختر و پسر به نیرو های پ ک ک می پیوستند.

در 22 اکتبر 2024 حادثه غیر منتظره ای در مجلس ملی ترکیه اتفاق افتاد، « دولت باغچالی » رهبر حزب « حرکت ملی » ( حزب دست راستی افراطی که با شدت با کورد ها مخالفت می کند ) به سوی فراکسیون طرفداران حزب کورد ها رفت و دست آنها را فشرد و گفت باید به این دشمنی پایان داد، اگر اوجالان تمایل داشته باشد می تواند از تریبون این مجلس استفاده کند و به جنگ پایان دهد. این اقدام ناکهانی باغچالی مورد تائید اردوغان و دیگران قرار گرفت و روند آشتی بار دیگر شتاب گرفت.رفت و آمد به امرالی و مذاکره با اوجالان افزایش یافت و مقامات ترکیه به این نتیجه رسیدند که کلید قفل در کوردستان نا آرام در دست اوجالان است

حرکت اصولی سیاسیون و حمایت توده های مردم بویژه روشنفکران و فعالین اجتماعی و سیاسی از این اقدام مورد توجه اوجالان و فعالین کورد ها قرار گرفت و تعدادی از آنها در چند نو.بت روانه ایمرالی شدند تا با اوجالان مذاکره کنند، اوجالان در 27 فوریه 2025 فراخوانی با عنوان « صلح و جامعه دمکراتیک » منتشر کرد و اضافه نمود که از روز نخست ماه مارس 2025 آتش بس برقرار خواهد شد و با تشکیل کنگره پ ک ک پروسه انحلال آغاز می شود، هر چند مخالفت هایی در شورای رهبری پ ک ک مشاهده شد ولی خط اوجالان پیروز میدان و سیاست بود و پیش رفت.در نهایت کنگره 12 پ ک ک بعد از چند ماه با شرکت 232 نماینده در 11 جولای 2025 برگزار شد انحلال و خلع سلاح پ ک ک به تصویب رسید.مراسم خلع سلاح با شرکت نمایندگانی از ترکیه، عراق، حکومت خودمختار اقلیم و پ ک ک به اجرا در آمد، در این مراسم 30 نفر از اعضای مسلح ( 15 دختر و 15 پسر ) سلاح های خود را به درون آتش انداختند که موجب تشویق حضار قرار گرفت. این مراسم در محوطه بزرگی  در جلو غار ( یاسانا ) برگزار شد که در آن یکی از زنان سرشناس پ ک ک با نام« باسه هازات » ( هولیا اوران ) شرکت کرده و گفت: ترور همیشه به پایان می رسد و از این به بعد در ترکیه بدون ترور زندگی خواهیم کرد، حال هر دو سو به آینده نگاه می کنند تا ببینند این پروسه آشتی چگونه به پیش خواهد رفت.اردوغان به دفعات گفت که این جنگ لعنتی بیش از 40 هزار نفر از دو طرف را به هلاکت رساند . به اقتصاد ترکیه 2 هزارمیلیارد دلار صدمه وارد کرد..

خلع سلاح پ ک ک برای منطقه و کشور هایی که از اقوام و ملل گوناگون با زبان و فرهنگ متفاوت و متنوع  در کنار هم زندگی می کنند اهمیت خاصی دارد، زیرا برخی از افراد و گروه ها سخن از جدایی و استقلال به زبان می آورند که با روح زمان و مکان همسویی و همخوانی ندارد، نهاد های بین المللی از آن حمایت نمی کنند، از آن گذشته بازار فراگیر و در هم تنیده شده سرمایه، به این جدایی، تجزیه و یا استقلال اجازه نمی دهد، شاید بتوان با فریب و شعار های هیجان انگیز گروهی از جوانان پر شور و بی تجربه را به میدان آورد، ولی توده های مردم که سالیان طولانی در کنار هم زندگی کرده، حتی پیوند های عاطفی برقرار کرده اند خواهان جدایی نیستند. از آن رو باید راه و روش زندگی کردن در کنار هم را تقویت کنند و روح دمکراسی خواهی و آزادگی خواهی خود را نقویت و گسترش دهند. در این میان با توجه به منشور ها، کنوانسیون ها و توافق نامه های جهانی حق تعیین سرنوشت خود را هم داشته باشند

آیا جنگ بیش از جهاردهه بین کورد ها و نظامی ها و سیاسیون ترکیه تنها با خواست اوجالان به پایان رسید؟ البته که نه، شرایط در ترکیه به گونه دیگری پیش رفته است، میلیون ها نیروی کار با تبار کوردی به شهر های بزرگ مهاجرت کردند و نیروی کار و نیاز سرمایه را بر آوردند، تعداد زیادی از این مناطق به کشور های اروپایی بعنوان پناهنده رفته و با فرهنگ اروپایی آشنا شدند، در این میان انباشت سرمایه در دست سرمایه دار های کورد به سرعت و شدت افزایش یافته و گاهی با سرمایه استانبول به رقابت بر خواسته و شاید هم به این نتیجه رسیده است که بجای رقابت با آن همکاری کند. پ ک ک محصول زمانی بود که منطقه کورد نشین با سیستم نیمه فئودالی دست به گریبان بود و اقتصاد ملی درهم تنیده و بازار فراگیر نشده بود، در این میان جهان دو قطبی هم به آن کمک می کرد، حال در بخشی از کوردستان ترکیه قطب های صنعتی تشکیل شده و در حال رشد اند، سرمایه انباشت شده در دست سرمایه دار کورد دیگر خواهان جنگ نیست و بدنبال امنیت سرمایه خود است، شاید یکی از عوامل مهم در پایان دادن به مبارزه مسلحانه همین امر باشد

آیا این جنگ و ستیز برای کورد ها و منطقه دستآوردی هم داشته است؟ بلی، جامعه بسته و به شدت سنتی منطقه را باز کرد، دختران جوان را از این جامعه سنتی بیرون کشید، نخست آنان را با اسلحه سپس با حق و حقوق خود آشنا کرد، دیگر این دختران به روستای خود برگشته با سنت کهنه و گذشته زندگی نخواهند کرد، نیرو های اضافی کار و جوان به شهر های بزرگ پراکنده شده اند و مباحث دیگر که در این نوشته نمی گنجد..

یکی از درس های مهم این پروسه آن است که همکاری، همبستگی و اتحاد همه نیرو های ترقی خواه که خوشآیند استبداد حاکم در این مناطق نیست می تواند راهگشای مبارزه با استبداد باشد و زمینه رشد و توسعه پایدار را فراهم آورد، توده های مردم می توانند سال ها در کنار هم زندگی کنند، محصول و دسترنج خود را با صداقت در اختیار همدیگر قرار دهند ولی استبداد حاکم و سرمایه زالو با آن مخالفت می کند و تخم های نفاق را می پاشد….

تغییر پارادایم در رشد اقتصادی ویتنام محمد حسین یحیایی