خدامراد فولادی

برخی کلیدواژه های فلسفه ی مارکسیستی2

سرمایه:

کار ِ اجتماعی، تولید ِ اجتماعی و سرمایه ی انباشت شده ی اجتماعی، زیرساخت ِ اقتصادی – تاریخی ِ هر دورانی است که بر روی ِ آن مناسبات ِ تولیدی- مناسباتی وطبقاتی ِآن دوران شکل می گیرد وساخته می شود. سرمایه، در تولید ِ اجتماعی همان نقش و اهمییتی را دارد که سیلندر در انواع ِ ماشین ها و خودروهادارد.یعنی اتصال دهنده ی نیروهای محرکه ی راهبردی ِتولید و روابط ِاجتماعی درهر جامعه ی معین است. سرمایه در واقعییت ِ تاریخی- کارکردی اش هم بیانگر ِ کار ِ عینییت یافته وهم ثروت ِ تجمع یافته ی یک جامعه برای بقا و ادامه حیات وتکامل ِ قانون مند ونظام مند ِآن است به طوری که می توان گفت هیچ جامعه ای قادر نیست بدون ِ سرمایه ی  اجتماعی ِمتناسب با نیاز ِتاریخ- دوران اش به بقای خود ادامه دهد. از آنجا که جوامع ِتاکنونی به لحاظ ِ سیاسی،تولیدی و مناسباتی جوامع ِ طبقاتی بوده اند ،سرمایه نیز به مثابه ِیکی از ابزار ونیازهای تولید، بیانگر ِنوع ِمالکییت و نشانگر ِاین واقعییت ِتاریخی است که کدام طبقه مالکییت ِ سرمایه ی اجتماعی را به طور ِحقوقی در اختیار ِ خود دارد. در واقع نوع ِ مالکییت ِسیاسی-حقوقی بر وسایل ِ تولید و از جمله مالکییت برسرمایه است که نوع ِهمستیزی ِکار یا نیروی ِکار را با مالکییت ِ حقوقی- سیاسی ِ هر دوران ِمشخص تعیین می کند. در این معنا، سرمایه به عنوان ِ کار ِعینییت یافته ی اجتماعی ِهر دوران، هم خصلت و خصوصییت ِ ایدئولوژیک- سیاسی ِ آن دوران را تعیین می کند و هم نیروی اصلی ِ انقلاب ِ اجتماعی  طبقاتی یی را که وظیفه ی فرابرد ِجامعه به مرحله ی عالی تری از تکامل ِتاریخی را برعهده دارد.

سرمایه، شامل ِ کل ِ دارایی های غیر ِ منقول و منقول مانند ِ وسایل و ابزار ِ تولید، و نقدینه گی های انباشت شده در بانک ها و خزانه های دولت هاست، که توسط ِدادگستری، پلیس،نیروهای مسلح ِ دولت ِحاکم حراست وحفاظت می شوند،که دردوران ِ کنونی این وظیفه بر عهده ی طبقه ی سرمایه دار یعنی بورژوازی است. نظام ِسرمایه داری در عین ِ حال با به خدمت گرفتن ِعلم و صنعت، موجب ِ کار آمدی ِبیش تر و بهتر ِسرمایه گردیده است. همچنان که علم و صنعت نیز به نوبه ی خود شتاب ِ افزایش وانباشت ِ سرمایه را بیش تر کرده اند. در نتیجه ی پیشرفت های شگرف ِعلم و صنعت،کارکرد ِ اصلی و تاریخی ِ سرمایه یک گام ِ مهم به سوی ِ اجتماعی شدن که حتمییتی تاریخی-تکاملی است،یعنی گذار به دوران ِکمونیسم نزدیک ترشده است.مارکس باتوجه به همین کارآیی ِ تاریخی است که در گروندریسه نوشت « جامعه ی بورژوایی توسعه یافته ترین و پیچیده ترین سازمان ِ تاریخی ِ تولید است{ توجه کنید به یک اصل ِ مهم ِ ماتریالیسم ِتاریخی که گذار ِ قانون مند ِ نظام به نظام و دوران به دوران است با حفظ ِ تمام ِ دستاوردهای مفید ِ تا کنونی ِ این نظام و ازجمله سرمایه ی اجتماعی و انتقال ِ آن به نظام و دوران ِ پساسرمایه داری، یعنی سوسیالیسم و کمونیسم ،درادامه ی گفتاورد از مارکس:}. مقوله هایی که بیانگر ِ نوع ِ مناسبات و جامعییت ِ ساخت ِ این جامعه اند، امکان ِ درک ِ ساخت و مناسبات ِ تولیدی ِ همه ی فرماسیون های اجتماعی ِ گذشته را که جامعه بورژوایی برپایه ی بقایای مواد ومصالح ِ آنها بناشده است نیز به ما می دهند و ثابت می کنند که برخی از بقایای آن فرماسیون ها که دوران ِ تاریخی ِشان سپری شده دردرون ِ جامعه بورژوایی به دلیل ِ ضرورت ِ کارکردی ِ شان به حیات ِ خود ادامه می دهند و برخی توانایی های بالقوه شان با جامعه ی بورژوایی سازگاری یافته اند. همچنان که مثلن تشریح ِ بدن ِ انسان کلیدی برای تشریح ِ بدن ِ میمون است که انسان محصول ِ تکامل ِ آن است. از این رو می توان گفت، خصوصییات ِبالقوه ی تحول ِ عالی تر در میان ِ انواع ِ جانداران ِ  پست تر را هم پس از شناخت ِ تاریخی ِ تحول ِ عالی تر می توان فهمید. پس،تکامل ِ تاریخی به این معناست که آخرین شکل ِ جامعه، حالت ِ نهایی ِ جامعه های گذشته ای است که همه مراحل ِ مقدماتی ِ آن بوده اند. به همین دلیل، جامعه ها( نظام های) گذشته همواره جامعه ها( نظام ها)ی یک سویه از پست به عالی تلقی می شوند.»( گروندریسه. جلد یکم.ص . 32-33). پس،نظام ِسرمایه داری تکامل یافته ترین حالت و وضعییت ِ انباشت ِ سرمایه ی اجتماعی – تاریخی ِ انسان تا به امروز است. این سرمایه است که با دیگروسائل و ابزار ِتولید ِاجتماعی – تاریخی ، پبش شرط و پیش نیاز ِ سازمان ِ اجتماعی تاریخی ِ انسان در نظام ِ سوسیالیسم و دوران ِ کمونیسم را فراهم ساخته به گونه ای که بدون ِ این پیش نیاز و پیش شرط نه سوسیالیسم تحقق خواهد یافت و نه کمونیسم. به عبارت ِ دیگر، سرمایه چه در نظام و دوران ِ سرمایه داری و چه در نظام ِ سوسیالیستی و دوران ِ کمونیسم، نمونه ی کامل و حاضر وآماده ای است از اینهمانی ِ پیشین و گذار به این نه آنی ِ پسین ِ تکامل یافته تر، صرفن به لحاظ ِ مالکییت ِ حقوقی- اجتماعی و تاریخی.

با این تعاریف و این شناخت از نظام ها و دوران های تاریخی، کمونیست به کسی می توان گفت که به تکامل ِ قانون مند و نظام مند ِ جامعه ی انسانی در کلییت ِ همبسته و همپیوسته ی آن اعتقاد دارد و این اعتقاد را در عمل به نمایش می گذارد. به بیان ِ دیگر،کمونیست کسی است که هم به لحاظ ِ اعتقادی درتاریخ است وهم به لحاظ عملی( پراتیک ِاجتماعی – سیاسی) با تاریخ.    ادامه دارد