دیده‌بان ایران؛ پریسا هاشمی: هوشمندسازی شهر تهران و ایجاد سامانه‌های هوشمند در مدیریت شهری پایتخت با سیستماتیک کردن شهرداری تهران و گسترش استفاده از ابزارهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در این نهاد، چه در بخش‌های اداری و چه در بخش‌های خدماتی آن، از جمله دغدغه‌هایی است که در دهه‌های اخیر بارها توسط مدیران شهری پایتخت مطرح شده، اما تحقق وعده‌های ارائه‌شده در این زمینه در سال‌های گذشته، همواره با فراز و فرودهایی روبه‌رو بوده است؛ به‌ویژه که هوشمندسازی سامانه‌ها نسبت مستقیمی با ارتقای سطح شفافیت در مدیریت شهری پایتخت دارد.  

در این میان، اگرچه پیش از سال ۸۴ نیز اقداماتی برای سامانه‌محور شدن خدمات شهرداری انجام شد، اما شاید بتوان جدی شدن اقدامات مربوط به این حوزه را به آغاز دوره تصدی‌گری محمدباقر قالیباف بر شهرداری تهران نسبت داد که در آن، پیگیری‌های زیادی برای سیستماتیک شدن مدیریت شهری پایتخت و ایجاد سامانه‌های مربوطه انجام شد. البته در دوره‌های بعدی شهرداری تهران نیز سامانه‌های اداری و خدمات‌رسانی شهرداری تا حدی تکمیل شدند، اما به نظر می‌رسد که ارتقای این سامانه‌ها در دوره کنونی مدیریت شهری پایتخت با چالش‌هایی مواجه شده است؛ چالش‌هایی که بر پایه فامیل‌بازی آقای شهردار رقم خورده است. علیرضا زاکانی با آن که در انتخابات ریاست جمهوری دوره قبل به صراحت اعلام کرده بود که فامیل بازی نمی‌کند، داماد و پدر داماد خود را بر بخش‌هایی از شهرداری حاکم کرده است که این حاکمیت به عقب‌گرد آن بخش‌ها منجر شده و البته اعتراض منتقدان شهردار تهران در شورای شهر را در پی داشته است.

سیستماتیک کردن فرآیندهای شهرداری تهران یک الزام است

در همین راستا، علی اصغر قائمی، عضو شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران درباره جزئیات فرآیند طی‌شده برای ایجاد و ارتقای سامانه‌های هوشمند در مدیریت شهری پایتخت، توضیح داد: امروزه نظامات اداری به دلیل وسعت کار، گسترده بودن سازمان، تعدد فرآیندها، حجم بالای داده‌ها و اطلاعات و تداخل این موارد با یکدیگر، به گونه‌ای شده‌اند که مدیران آن‌ها ناگزیر به استفاده از ابزارهای هوشمند و الکترونیکی هستند؛ بنابراین این تصور که در شرایط امروز هم بتوان کارهای اداری را به صورت دستی و روی کاغذ انجام داد، کاملا منتفی است؛ به‌ویژه برای سازمان‌هایی شبیه شهرداری تهران که یک سازمان خدمات عمومی با حجم کار گسترده محسوب می‌شود. 

عضو شورای شهر با تاکید بر این که سیستماتیک کردن فرآیندهای شهرداری تهران یک الزام بوده است، نه یک انتخاب، اظهار داشت: در دهه ۸۰، شهردار وقت تهران (محمدباقر قالیباف) براساس الزامات موجود، به‌درستی در مسیر سیستماتیک کردن فرآیندها در شهر تهران پیش رفت. البته قبل از آن یعنی در سال‌های ۷۶ تا ۷۸ نیز نسل یک وب در ایران بهره‌برداری شده بود. پیش از بهره‌برداری از نسل یک وب در کشورمان، از کامپیوترها به عنوان ابزارهای شخصی استفاده می‌شد و در سازمان‌ها نیز رایانه‌ها بیشتر برای تایپ نامه‌ها یا آرشیو برخی اطلاعات به‌کار می‌آمدند، اما این که داده‌های سازمانی تجمیع شود، کامپیوترهای به یکدیگر متصل شوند و یک شبکه درون‌سازمانی ایجاد شود، در دهه ۷۰ آغاز شد. این فرآیند در دهه ۸۰ شکلی جدی به خود گرفت و تقریبا در میانه دهه ۸۰، وب ۲ وارد شد، به این معنا که در این سیستم، شبکه‌ها صرفا یک محیط یکپارچه نیستند، بلکه امکان تعامل با شبکه‌های دیگر را هم دارند. 

عضو شورای شهر تهران درباره مدیریت شهرداری ادامه داد: در آن زمان، تشخیص درست محمدباقر قالیباف به عنوان شهردار تهران این بود که شهرداری از امکانات موجود در لبه تکنولوژی استفاده کند تا عملا بتواند کارکرد خود را تسهیل کند و بهبود ببخشد. این اتفاقات در سال ۸۴ همزمان با ورود آقای قالیباف به شهرداری تهران شروع شد و تا سال ۹۶ که ایشان در شهرداری بود، با جدیت، پیگیری و حمایت شهردار و همچنین با افزایش بلوغ سازمانی شهرداری، اقدامات مربوط به سیستماتیک شدن فرآیندها با سرعت دنبال شد و روز به روز شاهد دستاوردهای جدیدتری در این زمینه در مدیریت شهری پایتخت بودیم. 

عقب‌گرد شهرداری در حوزه هوشمندسازی و سیستماتیک شدن فرآیندها در دوره زاکانی

قائمی با اشاره به حضور خود در شورای اسلامی شهر تهران از مرداد ۱۴۰۰، گفت: از زمانی که وارد شورا شدم، متوجه شدم همان وضعیتی که در زمینه سیستماتیک شدن شهرداری در سال ۹۶ وجود داشت، تا سال ۱۴۰۰ تقریبا به همان شکل باقی مانده بود و حداکثر زحمتی که در دوره پنجم مدیریت شهری پایتخت در این زمینه کشیده شد، حفظ وضع موجود بود؛ هرچند در برخی از موارد، آسیب‌هایی هم وارد شده بود، ولی قابل اغماز بود، اگرچه انتظار این بود که با پیشرفت تکنولوژی، اقدامات مربوط به سیستماتیک کردن فرآیندها و خدمات شهرداری در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ سرعت بیشتری به خود بگیرد. 

عضو شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: اکنون در عصری قرار گرفته‌ایم که دنیا نه‎ تنها از وب ۲ عبور کرده است و از امکانات وب ۳ بهره‌برداری می‌کند، بلکه عرصه بسیار گسترده استفاده از هوش مصنوعی نیز فراهم شده است. در چنین شرایطی، داده‌ها هرچقدر در سازمان‌ها انباشته‌تر شوند، بیشتر به افزایش دانش سازمان کمک می‌کنند. ارتقای سطح دانش یک سازمان نیز کمک می‌کند که آن سازمان، رفتار معقولانه‌تر و بهینه‌تری را انجام دهد. اما متاسفانه در دوره علیرضا زاکانی، به هیچ وجه شاهد توفیق شهرداری تهران در بخش هوشمندسازی و سیستماتیک شدن فرآیندها نبوده‌ایم، بلکه در این دوره، حتی عقب‌گرد محسوسی نیز در این حوزه‌ها مشاهده کرده‌ایم که به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل این اتفاق، فقدان ثبات مدیریت در این بخش در دوره کنونی مدیریت شهری پایتخت بوده است. 

وی در ادامه تاکید کرد: عدم ثبات مدیریت در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در دوره مدیریتی زاکانی، دلایل بسیار ناپسندی دارد و متاسفانه باید اذعان داشت که دخالت‌های داماد ایشان در این زمینه خیلی موثر بوده است. البته خود ایشان (علیرضا زاکانی) هم درک درستی از این موضوع ندارد و به شکل فضایی فکر می‌کند و به نظر می‌رسد که اصلا این کانسپت را نمی‌شناسد. به همین دلیل، طی سه سال و نیم گذشته، نه‌تنها دستاوردی در این بخش نداشتیم، بلکه به جرات می‌توان گفت که در بعضی از امور، شاهد بازگشت به عقب هستیم که واقعا مایه تاسف است. امیدواریم که انشاءالله این دوره زودتر تمام شود و در دوره بعدی مدیریت شهری، شاهد استقرار افرادی باشیم که توان انجام کار در زمینه هوشمندسازی شهر تهران را داشته باشند. 

بخش عمده نیروهای توانمند سازمان فاوای شهرداری، کنار رفته یا کنار گذاشته شده‌اند

قائمی در پاسخ به این پرسش که آیا بین هک شدن سامانه‌های شهرداری تهران در سال ۱۴۰۱ با کنار گذاشتن ۹ نفر از مدیران سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و ایجاد خلأ تخصصی در این سازمان در ماه‌های قبل از وقوع این اتفاق، ارتباطی وجود داشته است یا خیر، به دیده بان ایران گفت: حدس و گمان‌هایی که درباره علت هک شدن سامانه‌های شهرداری زده می‌شود، خیلی قابل اعتنا نیستند، اما به هر حال شکی نیست که در دوره کنونی مدیریت شهری تهران، بخش عمده‌ای از نیروهای توانمند و باتجربه سازمان فناوری اطلاعات شهرداری یا خودشان از این سازمان رفتند یا کنار گذاشته شدند.

عضو شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: بعد از کنار رفتن نیروهای تخصصی، متاسفانه افراد زیادی از بیرون به سازمان فاوا آورده شدند که هیچ شناختی از شهرداری، وظایف، ماهیت و ماموریت‌های آن ندارند و این مساله، لطمه زیادی را به حوزه ICT شهر تهران وارد کرده است. شاید این افراد اسما متخصص هستند، اما طی سال‌های گذشته، نتوانسته‌اند دستاورد خاصی را در حوزه فناوری اطلاعات شهرداری تهران به دست بیاورند. این که یک نفر از دانشگاه فارغ‌التحصیل شود و بلافاصله، مسئولیتی را در یک سازمان بزرگ بگیرد، قابل قبول نیست. ممکن است که یک نفر فارغ‌التحصیل یک رشته تخصصی از یک دانشگاه خوب باشد، ولی آیا الزاما می‌تواند در حوزه‌های سازمانی و مدیریتی نیز خوب کار کند؟ 

وی در ادامه بیان کرد: ما علاوه بر تخصص باید به تجربه احترام بگذاریم و به مقبولیت و وجاهت فرد در ساختار سازمان مربوطه نیز توجه داشته باشیم و بعد او را به عنوان مدیر آن سازمان انتخاب کنیم. این موارد در کنار یکدیگر می‌توانند باعث رشد شوند، نه به تنهایی. 

دخالت‌های داماد زاکانی به همه بخش‌های مرتبط با IT آسیب زده است

قائمی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره آخرین وضعیت تشکیل سازمان فناوری‌های نوین شهرداری تهران که مصوبه آن در شورای شهر نیز به تصویب رسیده است، به دیده بان ایران گفت: هنوز هیچ خبری از تشکیل این سازمان نیست، چون وزارت کشور، اجرای مصوبه شورا را مشروط به این کرده است که شهرداری ابتدا یکی از مجموعه‌های خود را تعطیل کند و سپس این سازمان نوپا را به‌جای آن مجموعه، پدید بیاورد. شهرداری در این زمینه پیشنهاداتی به شورا ارائه داد که یکی از آن‌ها انحلال موسسه فناوران شهر بود که این پیشنهاد در صحن شورا رأی نیاورد. ما با این پیشنهاد رسما مخالفت کردیم، چون نباید مجموعه‌ای که کار خودش را درست انجام می‌دهد، تعطیلش شود، آن هم برای تاسیس مجموعه‌ای که هنوز معلوم نیست چه کاری قرار است انجام دهد. 

عضو شورای شهر در پاسخ به سوال دیگری درباره شنیده‌هایی مبنی بر این که داماد زاکانی به دنبال تعطیل کردن شرکت کنترل ترافیک برای تاسیس سازمان فناوری‌های نوین است، خاطرنشان کرد: متاسفانه دخالت‌های داماد شهردار تهران، همه بخش‌هایی را که به گونه‌ای با حوزه IT شهرداری تهران مرتبط هستند، تحت تاثیر قرار داده است. ضربه‌های زیادی نیز به شرکت کنترل ترافیک شهرداری وارد شده، از جمله این که بسیاری از نیروهای باتجربه در بخش‌های مختلف از جمله شرکت کنترل ترافیک، یا به طور کامل از شهرداری رفته‌اند یا داخل شهرداری جابه‌جا شده‌اند.

وی ادامه داد: شهرداری حتی به دنبال انحلال شرکت شرکت کنترل ترافیک نیز بود، اما در حال حاضر این شرکت از نظر هویت حقوقی سر جای خود باقی است، اما سناریویی را در پیش گرفته‌اند که این شرکت را از درون تضعیف کنند و آن مجموعه را عملا به سمت ناکارآمدی پیش ببرند که متاسفانه توانسته‌اند در این زمینه به توفیقاتی هم دست پیدا کنند. 

عمده تجهیزات شرکت کنترل ترافیک تهران آسیب دیده‌اند

قائمی با تاکید بر این که در حال حاضر بخش عمده‌ای از تجهیزات شرکت کنترل ترافیک شهر تهران آسیب دیده و از کار افتاده است، به دیده بان ایران گفت: حدود ۵۰ درصد دوربین‌های ترافیکی پایتخت خراب شده است. البته شرکت کنترل ترافیک صرفا ماموریت نظارت بر دوربین‌های ترافیکی را ندارد و ماموریت‌های دیگری از جمله کنترل چراغ‌های راهنمایی رانندگی، کنترل دوربین‌های کنترل سرعت بزرگراهی، کنترل دوربین‌های عبور از تقاطع چهارراه‌ها، مدیریت شبکه یکپارچه کنترل چراغ‌های شهر و … همه جزو ماموریت‌های شرکت کنترل ترافیک محسوب می‌شود که متاسفانه تجهیزات مربوط به تمام این بخش‌ها در دوره کنونی مدیریت شهری تهران آسیب دیده‌اند.

وی در پایان تصریح کرد: برای تمام این تجهیزات در بودجه‌های سنواتی شهرداری تهران هزینه نگهداشت مشخصی پیش‌بینی می‌شود، ولی متاسفانه در دوره کنونی مدیریت شهری، اعتبارات مربوط به این بخش محقق نشده، زیرا اعتبارات پیش‌بینی‌شده به‌درستی تخصیص پیدا نکرده است؛ بنابراین نیاز داریم که گزارش‌های حسابرسی دقیقی از بخش‌های مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران از جمله شرکت کنترل ترافیک داشته باشیم که مشخص شود بودجه‌های تعیین‌شده در این بخش‌ها، برای چه کارهایی صرف شده است.

منبع: دیده‌بان ایران