ایران قربانی افزایش مزارع خشخاش افغانستان

ریسک اقتصادی، نامنی و تحریم‌ها راهی جز افزایش تولید مواد مخدر در کشور افغانستان باقی نگذاشته است، امری که دود آن مستقیم به چشم ایران می‌رود. سال پیش بود که فعالیت‌های دو کشور افغانستان و پاکستان نشان داد که آنها این دوکشور به‌خصوص در افغانستان فقط مرکز کشت و قاچاق تریاک نیستند و آشپزخانه های بزرگ تولید شیشه در این دو کشور فعالیت خود را آغاز کرده و به نوعی قطب های تولید شیشه در منطقه شده‌اند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان امروز، تولید شیشه در این آشپزخانه های بزرگ با قیمتی پایین و برخورد پلیس با سوداگران مرگ در داخل کشور باعث شده، بازار آشپزخانه ها در ایران کساد شده و قاچاقچیان دیگر برای تولید شیشه در ایران ریسک نکرده و به سمت فروش شیشه های وارداتی کنند. حالا خبر رسیده که آمار کشت خشخاش در کشور افغانستان افزایش داشته و با توجه به اینکه سال پیش فرمان هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، درباره ممنوعیت کشت خشخاش و تولید و تجارت مواد مخدر همه را به تعجب وادار کرد، اما تحریم‌ها و ثروت اندوی رهبران طالبان، سبب شده که تولید تریاک و حتی شیشه در این کشور افزایش داشته باشد. در حالی ‌که طالبان به دستور ملا هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه، در ماه آوریل 2022، کشت و تولید مواد مخدر را در افغانستان منع کرد، اما گزارش سازمان‌های معتبر جهانی از جمله دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، نشان‌ می‌دهند که کشت و تولید مواد مخدر در یک سال گذشته در افغانستان به مراتب نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است. قاچاق مواد مخدر از افغانستان از اوت 2021 تاکنون بدون وقفه ادامه دارد. در این میان، افغانستان در زمان جنگ‌های داخلی و حضور گسترده در غرب این کشور، نه‌تنها مانع کشت و قاچاق مواد مخدر افغانستان نشد، بلکه در تسریع و افزایش آن نقش موثری ایفا کرد. این در حالی است که هرچه روسای جمهور پیش از اشرف غنی و زمان ریاست جمهور او، رشته کرده بودند، با افزایش کشت زمین‌های خشخاش، تلاش ها برای محو کشت محو مواد مخدر در اکثر ولایت افغانستان، پنبه شده است.

افزایش کشت خشخاش نسبت به 1401

طالبان به دلیل عدم نظارت برروی قوانین کار و بیکاری گسترده، قانون خود نادیده گرفت و فروش و تولید مواد مخدر رونق گرفت و در حال حاضر قیمت تریاک حدوداً پنج برابر افزایش یافته است. شواهد و مشاهدات نشان می‌دهد محموله‌های مواد مخدر از ولایت‌های مختلف و به شکل خام از فراه، هرات، غور، بادغیس، لوگر، نیمروز و بدخشان (به‌غیر از پنجشیر که روزگاری قطب تولید تریاک افغانسان بود) جمع‌آوری می‌شود و سپس جهت پروسس به فابری‌که‌های مواد مخدر در ولایت هلمند انتقال می‌یابید و در پست‌های بازرسی طالبان، آزادانه در حال رفت و آمد هستند و ماموران چشمان خود را می‌بیند. گزارش های اخیر حاکی از افزایش 35 درصدی در کشت خشخاش نسبت به یک سال گذشته (1401) در افغانستان است. بیشترین میزان کشت در نقاط جنوب غربی افغانستان صورت می‌گیرد و افغانستان اکنون سومین منطقه بزرگ کشت خشخاش در جهان است. در یک سال گذشته و پس از بازگشت طالبان به قدرت، 233 هزار هکتار زمین در افغانستان زیر کشت خشخاش قرار گرفته است. کشت بیشتر در بخش‌های جنوب غربی کشور متمرکز بوده که 73 درصد از کل مساحت را به خود اختصاص داده است. به این معنا که یک پنجم همه زمین‌های کشاورزی در استان جنوبی هلمند، به کشت خشخاش اختصاص یافته است. در حالی که یک سال گذشته در افغانستان خشکسالی شدید باعث خسارت زیادی به کشاورزان شد و به دلیل خشکسالی، عملکرد تریاک از میانگین 38.5 کیلوگرم در هکتار در سال 2021، به 26.7 کیلوگرم در هکتار در سال جاری کاهش یافت که منجر به برداشت شش هزار و 200 تُن، یعنی 10 تُن در هر هکتار شد. برآورد برنامه انکشافی سازمان ملل (UNDP) نشان می‎دهد که تریاک به‌دست آمده از افغانستان که درسال 2022 تولید شده است، می‌تواند به 350 تا 380 تُن هروئین با کیفیت صادراتی در جهان تبدیل شود.

نقش بشیر نورزی در افزایش تولید تریاک

مواد مخدر، در 20 سال گذشته یکی از اساسی ترین منابع مالی طالبان را تامین کرده است. بشیر نورزی که به پدر مالی طالبان و یکی از بزرگترین قاچاقچیان مواد مخدر در خاورمیانه شناخته می‌شود که در سال 2005 هنگام انتقال محموله 50 میلیون دلاری مواد مخدر به آمریکا، بازداشت شد و در گوانتانامو زندانی شد. طالبان در جریان مذاکرات دوحه، بارها از آمریکا خواستند بشر نورزی را آزاد کند. سرانجام او در شهریور سال جاری، از زندان گوانتانامو آزاد شد و با استقبال گرم طالبان، به افغانستان بازگشت. نورزی که به گفته مقام‌های آمریکایی، رییس یکی از بزرگترین شبکه‌های قاچاق مواد مخدر در دنیاست، اکنون در امنیت کامل در قندهار بسر می‌برد.

دودی که به چشم ایران می‌رود

شرایط اجتماعی افغانستان با افزایش ناامیدی و فقر، مصرف مواد مخدر را در افغانستان بیشتر کرده است. به‌صورت عموم در افغانستان تعداد معتادان زیاد شده است و اکثر آنان کسانی هستند که در پاکستان معتاد شده‌اند، ولی آنچه مهم است، وضعیت در ایران نیز مساعد نیست و درحالی که سراسر مرز شرقی ایران و همچنین مرز دریایی در جنوب شرق، مسیر ورود تریاک، شیشه و هرویین افغانستان به داخل کشور است و با وجود آنکه شبکه قاچاق مواد افغانستان، طی دهه اخیر و به دنبال ناامنی مرزهای زمینی در مسیر شمال (مسیر ترانزیت مواد از آسیای میانه) و مسیر بالکان (مسیر ترانزیت مواد از مسیر ایران به سمت ترکیه و اروپای شرقی تا اروپای غربی) ناچار به انتخاب گذرهای فرعی پرهزینه‌تر و دورتر اما امن‌تر شده، همچنان ایران، هم به عنوان یک بازار عرضه و تقاضای همواره بیدار و هم، به عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسیر ترانزیت برای انتقال مواد به سمت اروپای غربی، انتخاب محبوب شبکه قاچاق مواد افغانستان بوده است. چندی پیش دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه علیرغم فرمان منع کشت از سوی طالبان، سطح زیر کشت در افغانستان به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و افزایش چشمگیر قیمت‌ها، انگیزه مضاعفی را برای کشاورزان به وجود آورده است، گفت: «ضمن آن که در سال‌های اخیر، افغانستان علاوه بر کشت و تولید مواد افیونی، به یکی از تولیدکنندگان عمده متآمفتامین (شیشه) بدل شده است.» آن‌طور که اسکندر مؤمنی می‌گوید: «مجموعه این تحولات موجب شده تا امنیت کشورهای همجوار افغانستان به خصوص جمهوری اسلامی ایران، در ابعاد مختلف از جمله مواد مخدر، به چالش کشیده شود. یکی از این موضوعات، گسترش مواد ناخالص به دلیل افزایش قیمت‌ها است که تبعات بهداشتی بسیاری دارد و موجب بروز اختلال در برنامه‌های کاهش آسیب می‌شود.»