تفاوت ِ آگاهی و شناخت
خدامراد فولادی

با اطمینان به دلایلی که در ادامه خواهم آورد، می توانم بگویم بسیاری از انسان ها چه بی سواد، چه باسواد و تحصیلکرده و حتا برخی کسان که ادعای فلسفه دانی و فلسفی اندیشی دارند تفاوت ِ آگاهی و شناخت را نمی دانند و از این رو،آن دو را هم معنا تعریف می کنند. همین اشتباه درفهم و تشخیص ِاین دو گونه مفهوم با دو معنا و کارکرد ِ متفاوت است که آن ها را دچار ِخطای قضاوت در توضیح و تعلیل و تحلیل ِمسائل سیاسی- راهبردی ِ جامعه و راهکار ِ برون رفت از مشکلات ِ اجتماعی- سیاسی نیز می کند. با این آغاز ِ توضیحی- توجیهی ببینیم آگاهی چیست و چه تفاوت ِ راهبردی با شناخت دارد.

آگاهی چیست؟ آگاهی درک و برداشت ِساده انگارانه و سطحی و البته هدف دار و هدف مند از جهان و طبیعت ِ پیرامون است که به درک و برداشت ِ ساده انگارانه و نادرست از جامعه و مناسبات ِ انسان ها نیز منجر می شود. تمام ِ جانداران ِ دارای ِ حواس ِ پنجگانه و مغز- چه اندیشه ورز و چه غیر ِ اندیشه ورز-، ازمحیط و طبیعت ِپیرامون ِ خود شامل ِ دیگر موجودات ِ جاندار و غیر ِجاندار آگاهی دارند. یعنی، هم گونه و نوع ِ خود را از دیگر انواع و گونه ها تشخیص می دهند و هم سود و زیان ِاین همنوعی و غیر ِهمنوعی را در روابط ِ جبری و ضروری ِ شان با یکدیگر و با طبیعت ِ پیرامون دخالت می دهند. با چنین آگاهی ِزیست اجتماعی درطبیعت است که مثلن هم فرق ِمواد ِتغذیه ای از یکدیگر را می دانند و هم میان ِ دوست و دشمن یا خودی وغیر ِ خودی تفاوت و فاصله گذاری قائل می شوند. به عنوان ِ مثال، شیرها تفاوت ِشیر با گور ِ خر و آهو و پلنگ و حتا انسان را با نوع ِ خود به درستی ِ یک انسان « می فهمند»، و جانداران ِ دیگر نیز به همین قیاس. یا این که: جانداران ِ غیر ِ انسان اگرچه مفهوم ِ ذهنی و اندیشه ورزانه ی شب و روز را نمی دانند اما در تجربه ی زیستی ِ تکامل یافته ی شان میان ِ روز و شب تفاوت می گذارند، که این هم نتیجه ی آگاهی ِ متکی بر حواس ِ پنجگانه ی آنهاست. در واقع، بدون ِ حواس ِ پنجگانه و تجمع ِ داده های شان در مغز، هیچگونه آگاهی یی چه کوتاه مدت و چه بلند مدت از جهان( طبیعت) ِ پیرامون و اساسن زنده گی یی وجود نداشت. حواس ِپنجگانه ای که خود نتیجه ی تکامل ِمیلیون ها ساله ی طبیعت و جانداران اش بر روی ِ زمین است. همچنان که خود ِ زمین نیز محصول ِ تکامل ِ جهان ِ مادی( ماده ی در حرکت) و طبیعت از ساده به پیچیده در مفهوم ِ کلی و عام ِ آن است. اما، آگاهی ِ انسان ها از خود و از طبیعت ِ پیرامون وجهان به طور ِکلی،به دلیل ِتولید ِاجتماعی تاریخی اش با آگاهی ِ دیگر جانداران تفاوت دارد. انسان ها از محیط و طبیعت ِ پیرامون و از اشیاء تا آنجا آگاهی ِمفید وکارآمد دارند که درتولید و روابط ِ تولیدی وبده-بستان های روزمره ی شان با یکدیگر نقش داشته باشند. اما آگاهی ِ صرفن متکی بر بده- بستان هاوسود وزیان های روزمره می تواندآگاهی ِ ناراستین یادروغین هم باشد. مثلن،انسان ها فرق ِ شب و روز و زمستان و تابستان را برای رعایت ِزمان ِ تولید وبهره برداری ازآن تشخیص می دهند اما این تشخیص هنوز اعتبار ِ شناخت از رویدادها را ندارد مگر آن که به شناخت ِ علمی- عقلانی( تئوریک -فلسفی) از رویدادهای مرتبط با یکدیگر تکامل یابد. چراکه آگاهی ِتکامل نیافته به شناخت ِعلمی- فلسفی هنوز همان آگاهی ِ حسی ِ متکی بر حواس ِ پنجگانه است که هنوزکارآیی و اعتبار ِ جهانشمول در زمینه های دورازدید رس ودست رس را پیدا نکرده است. پس،آن نوع آگاهی که بردرک و تشخیص ِظاهرنگر و ظاهر بین اتکا دارد هنوز آگاهی ِدروغین است و نه آگاهی ِ راستین. آگاهی زمانی راستین و معتبر است که بر شناخت ِ علمی هم متکی باشد.
با این توضیح ِ ضروری که خود ِ شناخت ِ علمی هم زمانی اعتبار ِارجاعی-اثباتی دارد که اعتبارش را از جهان بینی و جهان شناسی ِ فلسفه ی علمی( ماتریالیسم ِ دیالکتیک ) کسب کرده باشد وگرنه غیر از کارآمدی ِ روزمره ی محدود و منحصر به رابطه ی چیزهای جداگانه ی فاقد ِ ارتباط ِ همبسته ی مادی- سیستمی ِ عامشمول و جهانشمول با یکدیگر ندارد. یعنی به عبارت ِدیگر شناخت هنگامی اعتبار ِ عام و همیشه شمول پیدامی کندکه اثبات گر ِوحدت ِمادی سیستمی ِ حد و مرز نشناس ِ جهان ِ واقعن و حقیقتن موجود در کلییت و عامییت ِ بی آغاز و پایان ِ آن باشد. پس با این توصیف ببینیم شناخت چیست و چرا باید هم علمی باشد و هم عقلانی( فلسفی- ماتریالیستی) تا اعتبار ِ ارجاعی- اثباتی و ایجابی- کارکردی ِ همیشه گی بدون ِاماواگرهای بهانه جویان ِندانمگرای«هیچ گرا» یا خداسازان ِ خیال باف داشته باشد. اما برای یافتن ِ تعریف از علمی- عقلانی باید نخست ببینیم شناخت ِ علمی چیست و چرا اگر این شناخت با فلسفه ی ماتریالیستی دیالکتیکی ترکیب وجمع بندی نشود،شناختی است ابتر و فاقد ِاعتبار ِارجاعی – اثباتی ِعام شمول. علم عبارت است از: شناخت از قوانین ِ حاکم بر چیزها و پدیده های مادی به طور ِ تکین( خاص)، و یا به طور ِ عموم( عام و کلی). دانشمند ِ علوم ِ طبیعی هم فقط می تواند از قوانین ِ حاکم بر هر پدیده ی تکین و عام ِ مادی( طبیعی) شناخت در یک یا چند رشته ی خاص پیدا کند و اگر این شناخت یا فرمولاسیون ِخاص وعام را به کلییت ِهمبسته وهمپیوسته ی جهان و طبیعت تعمیم ِفلسفی ندهد، به لحاظ ِجهانشناختی تفاوت ِچندانی با یک فرد ِتحصیل کرده ی محدود بین ِ ساده انگار ندارد. دانشمندی که ماورای طبیعت رادرتعریف وتوصیف ِ خود از چیستی ِ جهان دخالت می دهد، بدون ِ آنکه نقش و جایگاه ِعلمی- مادی ِاین چیستی را توضیح ِ اقناعی-ایجابی و ضرورت مند دهد ومشخص نماید، با آن نادانشمندی که همین تفکر و عقیده را دارد و آن را به عنوان ِتنها دلیل ِوجودی ِ جهان ِ مادی می پندارد،تفاوتی جزعنوان ندارد.همچنان که دانشمندی که به تکامل ِقانون مند و نظام مند ِ پدیده های مادی در وحدت ِ همبسته ی بی آغاز و پایان ِ شان اعتقاد ندارد و حتا این وحدت ِ همبسته و همپیوسته ی بی آغاز و پایان ِ جدایی ناپذیر را با هدف ِ جا انداختن ِ ناموجودی به نام ِ خالق انکارهم می کند، علم را نه در مفهوم ِواقعی وجهان شمول ِآن، بلکه برای پیش برد ِ ایده ها و باورهای متافیزیکی–ایده آلیستی اش به خدمت گرفته که دراین معناهیچ تفاوتی با باورها ی فاقد اعتبار ِعلمی-اثباتی و حتا فتوای یک کشیش یا آخوند ندارد.

در واقع، این علم نیست که انکار کننده ی شناخت ِ ماتریالیسم ِدیالکتیک ِتوضیح دهنده ی ایجابی اثباتی ِ جهان و تکامل ِ قانون مند ِ آن است. این، دانشمند ِ ایده آلیست-مذهبی است که تحصیل ِ علم کرده تا بتواند درپوشش ِ آن ماوراء الطبیعه ای را که نه قانون مندی دارد و نه حرکت و تغییر، به علوم ِ طبیعی و شناخت ِ انسان ها از جهان به زور ِتقلب و تعبیر و تفسیرهای دلبخواهی ِ سفسطه گرانه تحمیل نماید. یعنی ایده های خرافی ِخود راهم به علم و هم به انسان ها به زور ِسفسطه و عوامفریبی بقبولاند. به بیان ِ واضح تر، این علوم ِ طبیعی و حتا ریاضی نیستند که درتوضیح ِ جهان ِواقعن و حقیقتن موجود ناتوان اند، بلکه این دانشمند و غیر ِ دانشمند ِ ایده آلیست-مذهبی هستند که ناتوانی ِ خود در فهم و توضیح ِشناخت شناسانه ی جهان رابه علوم ِتجربی نسبت می دهند تا به ناشناخت گرایی و ندانم گرایی ِ خود وجهه ی علمی دهند. چراکه علم درذات ِ قانون شناس و حقیقت بین و جویا و پویای ِخود توانایی ِ کشف و ارائه ی تمام قوانین و ساز و کارها و کرد و کارهای ماده ی در حرکت در اشکال ِ متنوع و متکثر ِ آن را دارد. در واقع، این نه جهان ِ مادی- طبیعی، بلکه ماورای جهان و طبیعت یعنی« هیچ» ِ فاقد ِ خصوصییات مادی و عینی است که نه شناخت پذیر است و نه از این رو، موضوع ِ تحقیق علوم ِ تجربی و قرار گیرنده درچارچوب ِ آموزه های علمی فلسفی ِ ماتریالیسم ِ دیالکتیک. در نتیجه، آنجایی که آگاهی ِ دروغین و شناخت ِ دروغین به هم می رسند و با هم متحد می شوند تا مناسبات ِاز رمق افتاده ی خدایگان– بنده را باز تولید و تبلیغ و ترویج نمایند، همین اعتقاد به« هیچ» ِناموجودی است که باضد و نقیض گویی های آشکار ِتبلیغ کننده گان ِ« دانشمند » و غیر ِ دانشمندش،انسان ها را موظف به اطاعت و کرنش در برابر ِخداسازان و خدایان ِ زمینی ِ بنده ساز و بنده پرور می نماید. ماتریالیسم ِ دیالکتیک و ماتریالیسم ِتاریخی تکمیل و تجمیع ِتوامان ِ آگاهی و شناخت ِ راستین از جهان ِ واقعن و حقیقتن موجود در کلییت ِ مادی سیستمی ِ همبسته و همپیوسته ی آن است. تکمیل و تجمیعی که خود محصول ِ علوم ِ طبیعی و زیست شناسی و جامعه شناسی ِ تکامل یافته ازساده به پیچیده و از پست به عالی در روند ِ دراز زمان ِ تولید ِ اجتماعی- تاریخی ِ انسان است.