https://roshangari.info

.

هرودوت : آسمان ایران پر از فرشته (ستاره) است

و آناهیتا دوست داشتنى ترین این ستارگان است.

ابوریحان بیرونى: آبان ماه روز دهم،  آن روز آبان است، و آن عیدى است، که براى توافق دو نام آبانگان گویند.  در این روز به هفت کشور خبر رسید،  که فریدون بیوراسب(ضحاک) را دربند کرده و…

آناهیتا،  یعنى نیالوده، پاک و بى آلایش که به نامهاى آناهید و ناهید هم گفته مىشود. ایزد بانوى آب ایران باستان،  با اندامى بلند بالا،  سرچشمه همه آبهاى روى زمین. از هیچ ایزدى به اندازه آناهیتا این دوشیزه رودها،  تجسم رودى توانگر و افسانه اى در آئین زرتشت با گرمى و دلبستگى یاد نمىشود.

با توجه به اینکه در ریگ ودا کوچکترین نشانى از آناهیتا به چشم نمىخورد و با توجه به وجود الاهه ها و رب النوع هاى گوناگون در پیوند با آب در فلات ایران _ اگرچه بخش هاى سازنده نام آناهیتا آریایى هست _ خود این ایزد بانو بایستى شخصیتى بومى (غیرآریایى) داشته باشد. مادها که با آئین زرتشتى آشنا نبودن، نخستین قوم ایرانى(آریایى) بودند که با آناهیتا آشنا شده و او را در حدود سالهاى ۸۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد به صورت یکى از ایزدان خود نیایش کرده اند. پس از آنان در زمان هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز وى را ستایش کرده و معبدها ساختند.

ایزدان آریایى که در آیین زرتشت هستند در دین ودایى هم مشابه آنها وجود دارند چون میترا، هوما و اپم نپات. اما از آناهیتا خبرى نیست،  پس آناهیتا ایزدى ایرانى،  اما غیر آریایى(هند و ایرانى) و ماندگارى از ایرانیان بومى قبل از مهاجرت اقوام هند و ایرانى مىباشد. دیرتر  این ایزد دوست داشتنى وارد آئین زرتشتى گردید. بعدها به روایاتى این آئین را به روز پیروزى فریدون بر ضحاک پیوند زدند. تاریخ ایران علاوه بر ستمگرى ستمگران”خودی”   مملو است از تهاجمات ویرانگرانه و اشغال طولانى کشورمان توسط اقوام بیگانه که همراه با خشونت و سرکوب و کشتار و بیرحمى بوده اند.  بیهوده نیست  که ایرانیان بیشتر جشن هاى خود را ناشى از پیروزى فریدون بر ضحاک دانسته اند. گویى تنها روزى را مىتوان جشن گرفت که در آن راستى بر نادرستى و بىداد و ستم پیروز شده باشد، و ضحاک پیکره بىداد و ستم است.

بعداز حمله اعراب و اسلامى شدن ایران دین و آئین و رسوم و آداب ما به شدت مورد تعرض و سرکوب مسلمانان قرار گرفته و مىگیرد. قرنهاست که به خاطر دفاع از رسوم و آداب و اعتقاداتمان به نامهاى مجوس و گبرو ملحد و مفسد قربانى داه ایم و کماکان مىدهیم. اما این همیشه ستم و ستمگر نیست که پیروز مىشود. ما با حفظ نوروز و یلدا بر آنان پیروز شدیم. و حتى وقتى که مسلمان شدیم به ستایش و ارج گذارى سیاوش،  بنام حسین و آناهیتا به به نام بى بى شهربانو ادامه دادیم.

در ایران باستان آناهیتا در جاهاى طبیعى زیادى مورد احترام و پرستش بوده است. شاید از آن جمله است کوه بى بى شهربانو  با چشمه آبش در نزدیکى رى. بویس (boyce) احتمال مىدهد این مکان به نام بانوى شهر (سرزمین) ، آناهیتا بوده است. امروز برفراز صخره اى  پیش آمده از دامنه کوه،  آرامگاه مشهور به بى بى شهربانو،  که با شهربانو همسر امام حسین انطباق داده شده است قرار دارد. در حالىکه نام، تبار و محل و هنگام درگذشت همسر امام حسین همواره مورد اختلاف بوده است. هنوز هیچکدام از مدرک هاى موجود، به روشنى کوه بى بى شهربانو را جاى درگذشت و یا دفن همسر امام حسین ندانسته اند. ابو دلف که پیش از سال۳۳۴ ه از رى دیدن کرده است،  با اینکه درباره آثار باستانى و قلعه ها و دژهاى ساخته شده بر کوه ها سخن مىراند،  کوچکترین اشاره اى به آرامگاه بى بى شهربانو نمىکند. مقدسى هم در نیمه دوم سده چهارم در شرح رى،  با اینکه حتى به جزئیات پرداخته است، از بى بى شهربانو  یادى نمىکند، اما به وجود یک دژ در رى اشاره مىکند. قزوینى رازى حدود ۵۶۰ ه در کتاب نقض،  با اینکه اماکن مذهبى رى و نام مزارى چند از شیعه و سنى را آورده است،  اشاره اى به بى بى شهربانو  نکرده است. مصطفوى بقعه بى بى شهربانو را بنایى ساسانى مىداند. در فاصله ناچیزى از این محل نشانه هایى چند در پیوند با زرتشتیان و ایران باستان وجود دارد.  با تکیه بر زمینه هاى تاریخى, امکان این امر زیاد است که روزگارى یکى از معبدهاى آناهیتا در کوهبى بى شهربانو  بوده است.

بعداز اسلام ایرانیان حتى مسلمان براى حفظ آئین هاى نیاکان خود، با حذف جنبه هاى مذهبى،  آئین آناهیتا را به نام جشن آبانگان برگزار مىکردند.  امروز از آناهیتا،  جز یک نام خشک و خالى،  چیزى برجاى نمانده ،  و به ندرت مىتوان پدر و مادرى را یافت،  که وقتى به دختر خود نام ناهید را مىدهد،  با داستان دور و دراز و خسته ناهید آشنا باشد. اما  زرتشتیان با برگزارى جشن آبانگان،  در ادامه زندگى این آئین باستانى نقش مهمى را به عهده مىگیرند.

براى نوشتن این مطلب از کتاب جشن هاى ایرانى نوشته دکتر پرویز رجبى استفاده شده است
سینا