دیده‌بان ایران، لیلا شوقی: از روزهای قبل که در آستانه شروع سال تحصیلی جدید قرار داشتیم، صحبت از کمبود معلم در کشور فراوان بود؛ هر کسی هم آمار متنوعی را در این زمینه اعلام می‌کرد؛ به نحوی که یک نفر میزان کمبود معلم را بیش از ۲۵۰ هزار نفر و دیگری، ۱۴۰ هزار نفر اعلام می‌کرد. اما علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش عدد رسمی میزان کمبود معلم در کشور را ۱۷۶ هزار نفر دانسته و توضیح داده است که به خاطر این کمبود، مجوز استخدام ۷۲ هزار معلم برای امسال صادر شده است. البته که درباره فرآیند استخدام آموزش و پرورش، حرف و حدیث‌های زیادی وجود دارد. یکی از مهمترین این حرف و حدیث‎ها، موضوع کد ۱۹ یا همان رد صلاحیت در گزینش‌های اخلاقی، مذهبی و بعضا سیاسی است؛ گزینش‌هایی که طبیعتا برای خانم‌ها نسبت به آقایان سختگیرانه‌تر است. 

نکته قابل توجه درباره داوطلبان دارای کد ۱۹ این است که آن‌ها به طور کامل رد نشده‌اند، بلکه حق اعتراض دارند، اما عملا به خاطر مشکلات مربوط به گزینش، بلاتکلیف نگه داشته شده‌اند؛ یعنی به آن‌ها گفته شده است که باید منتظر بمانند تا شاید اعتراض آن‌ها مورد قبول قرار گیرد. در بندهای منتشرشده مربوط به کد ۱۹ از طرف هسته گزینش آموزش و پرورش، داشتن تتو و آرایش، نداشتن پوشش مناسب، عدم شرکت در مراسم مذهبی و نماز جمعه و عدم حضور در مناسبات سیاسی و ملی مانند انتخابات، دلیلی برای قرار گرفتن افرادی در جرگه داوطلبان دارای کد ۱۹ است که در آزمون علمی پذیرفته شده‌اند. البته کد ۱۹ مخصوص کسانی است که از دانشگاه‌هایی غیر از دانشگاه فرهنگیان، قصد ورود به آموزش و پرورش را دارند، یعنی در رشته‌های دیگر غیر از رشته‌های دانشگاهی مربوط به دبیری و آموزگاری، تحصیل کرده‌اند. 

انگار می‌خواستند از من «اقرارنامه» بگیرند

داوطلبانی که در بخش علمی آزمون استخدامی آموزش و پرورش که البته در آن هم قسمتی از سوالات مربوط به مسائل مذهبی و سیاسی بوده است، پذیرفته شده‌اند، اما به خاطر رد شدن در گزینش، با کد ۱۹ مواجه شده‌اند، طبیعتا نمی‌خواهند نامشان فاش شود، چون بعضی از آن‌ها هنوز هم امید دارند که معلم شوند؛ بنابراین خودمان نام یکی از این داوطلبان را که بدون ذکر اسم اصلی‌اش با خبرنگار دیده‌بان ایران گفت‌وگو کرده است، مریم می‌گذاریم. او در یکی از شهرستان‌های کشور زندگی می‌کند که امسال در رشته آموزگاری زبان نمره قبولی را گرفت تا این که در روز گزینش، با صحنه‌های عجیبی روبه‌رو شد. 

مریم اسم مرحله دوم استخدامی‌اش را «گرفتن اقرارنامه» می‌گذارد و تعریف می‌کند که در آن روز، مسئول گزینش، مدام به او دستور می‌‎داده است که اقرار کند. او اما نمی‌دانسته است که باید به چه کارهای کرده و نکرده خود اقرار کند؛ زمانی که گفته است «نمی‌دانم باید به چه چیزی اقرار کنم»، به او گفته‌اند که «اقرار کن که در سال ۱۴۰۰، چه استوری‎هایی را در اینستاگرام منتشر کرده‌ای؟» در صورتی که صفحه اینستاگرام این داوطلب، شخصی (پرایوت) است و او تعریف می‎کند که اصلا به یاد ندارد که در آن زمان، چه کارها کرده و چه چیزهایی را منتشر کرده است. 

مریم تعریف می‎کند که همه استرس‌هایی که در مرحله گزینش به او تحمیل شد، از همان لحظه اول شروع شد، زیرا از همان زمان ورود او به اتاق مصاحبه، مسئول گزینش به ابروهای کاشت او اشاره کرد و درباره این مساله از او پرس‌وجو کرد. مردم هم جواب داده بود که «کاشت ابروی من به شکلی درمانی بوده است، به دلیل بروز یک حادثه، ابروهای من کم‎پشت شده بود و برای درمان، ابرو کاشتم.» 

این البته همه اتفاقات آن روز نبوده است. مریم از لحن صحبت کردن مسئول گزینش هم ناراحت است. او تعریف می‎کند که در همه پرسش‌ها، یک جمله «اقرار کن» می‌آمد و بعد سوال مطرح می‎شد. این داوطلب می‎گوید که احساس کرده است در دادگاهی حاضر شده و نماینده قاضی هم او را به عنوان متهم ردیف اول به جایگاه احضار کرده و قرار است به گناهان خود اعتراف کند. بعد از همه پرسش‌ها و پاسخ‌ها هم از او اقرارنامه‌ای می‎گیرند که صحت گفته‎های مسئول گزینش در آن اتاق را تایید کند و این داوطلب هم حتما باید برگه را امضا می‌کرده است. مریم می‌گوید که اگر از امضای آن اقرارنامه خودداری می‌کرد، نتیجه، برخوردی تند و خشن توسط مسئول گزینش بود. 

کم‌حجابی برای معلمان؛ ممنوع!

هم مریم و هم داوطلب دیگری که نام او را زهرا می‌گذاریم، تاکید می‎کنند که به خاطر نوع مانتویی که نه در روز مصاحبه، بلکه در طول زندگی خود پوشیده‌اند، توسط مسئولان گزینش آموزش و پرورش توبیخ شده‌اند. زهرا داوطلب آموزگاری در یکی از شهرهای بزرگ است که مثل سایر داوطلبان دارای کد ۱۹، در مرحله اول، نمره قبولی علمی را به دست آورده است. او به خبرنگار دیده‎بان ایران می‎گوید که مسئول گزینش، بارها به او درباره عکس‎هایی که در فضای مجازی منتشر کرده، هشدار داده است و زمانی که زهرا درباره پوشیدن یک مانتوی نامناسب ابراز بی‎اطلاع کرده است، عکسی از او که نه در صفحه شخصی‎اش، بلکه در صفحه شخصی همسرش منتشر شده بود، به او نشان دادند. لازم به گفتن نیست که هم صفحه اینستاگرام زهرا و هم صفحه اینستاگرام همسرش، پرایوت بوده است. 

زهرا می‎گوید که حالا، سه چهار سالی می‎شود که چادر به سر می‎کند، اما مسئول گزینش، به او خرده گرفته است که چرا از همان ابتدا، چادر را به عنوان پوشش خود انتخاب نکرده است. زهرا هم در جواب، از امام علی (ع) حدیثی خوانده است که فرصت توبه کردن، همیشه فراهم است. رفتار تند مسئول گزینش باعث شده بود که زهرا، از محل مصاحبه تا خانه را گریه کند. برای مریم هم شرایط شبیه به زهرا بوده است. به او هم برای حجابش هشدار داده بوند و تاکید داشتند حجابی که او در سبک زندگی خود رعایت می‌کند، نامناسب است. هرچند که مریم می‎گوید، نه خیلی اهل آرایش کردن است و نه عادت دارد که موهایش را از روسری بیرون بیندازد، اما از نظر مسئول گزینش، شاید همین که او مانتویی است، تهدید بزرگی برای آموزش دانش‎آموزان باشد. 

رد شدن به خاطر تیشرت آستین کوتاه!

اگرچه شرایط برای گزینش خانم‌ها در آموزش و پرورش سخت‌تر است، ولی آقایانی که می‌خواهند معلم شوند نیز از سختگیری‌های هسته گزینش این وزارتخانه در امان نیستند. داوطلب دیگری که نام او را علی می‌گذاریم نیز به خبرنگار دیده‌بان ایران می‌گوید که شرایط گزینش برای او نیز سخت و پیچیده طی شده است. علی برای رشته آموزگاری ادبیات در آزمون استخدامی آموزش و پرورش شرکت و نمره قبلی علمی را گرفته است. او حتی سهمیه هم دارد، هرچند که می‌گوید، بسیاری از داوطلبین شهر او، مانند خودش سهمیه داشته‌اند، اما خیلی‌ها رد صلاحیت شده‌اند. 

علی تعریف می‌کند که او را را به خاطر این که در یک عکس با تیشرت آستین کوتاه حاضر شده است، توبیخ کرده ‎اند. این داوطلب دارای کد ۱۹ می‌گوید که خودش آن عکس را ندارد و حتی نمی‌داند مسئول گزینشی که او مورد ارزیابی قرار داده است، چطور به عکسی که نشانش داده، دسترسی پیدا کرده است. در صورتی که علی می‌گوید با صدای خوشی قرآن می‌خواند و اهل نماز و روزه است و حتی در نماز جماعت مسجد محله و نمازهای جمعه شهر خودش نیز شرکت می‌‎کند. علی گمان می‌کند که شاید فقط به خاطر همان عکس با آستین کوتاه جزو داوطلبان کد ۱۹ قرار گرفته است، او می‌گوید حتی از کودکی، عضو بسیج بوده و سال‌هاست فعالیت‌های داوطلبانه و جهادی انجام می‌دهد. 

اعتراض داوطلبان کد ۱۹ به هسته گزینش

با وجود این که نه فقط براساس روایت سه داوطلبی که با آن‌ها مصاحبه کردیم، بلکه طبق روایت‌های متعدد دیگری که در فضای مجازی منتشر شده است، بسیاری از افراد دارای کد ۱۹ آزمون‌های استخدامی دبیری و آموزگاری گفته‌اند که صرفا به خاطر یک یا چند عکس در پروفایل یا صفحات مجازی شخصی خود، در گزینش رد شده‌اند، ولی موسی‌الرضا کفاش، معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش به ایسنا گفته که این موضوعات صحت ندارد و هیچ‌کس به خاطر عکس‌های خود در فضای مجازی، در گزینش رد نشده است. او البته تاکید کرده است که «اگر احتمالا تضییع حقی صورت گرفته باشد، نسبت به این افراد اعاده خواهد شد و تلاش بر این است که حقی از کسی در این مسیر ضایع نشود.» 

با این وجود، مریم، زهرا، علی و بسیاری از دیگر داوطلبانی که در آزمون استخدامی آموزش و پرورش با کد ۱۹ مواجه شده‌اند، شکایت خودشان را به هسته گزینش اداره‌کل آموزش و پرورش استان خود اعلام کرده‌اند و باید چند ماه منتظر باشند تا جواب هسته گزینش استان به آن‌ها اعلام شود. هرچند به برخی از افرادی که معترض نتایج بوده‌اند، خیلی زود، جواب اعتراض اعلام شده است؛ وقتی با یکی از افرادی که پیش از این، جزو داوطلبان دارای کد ۱۹ بود، تماس گرفتیم، او از رفع این کد و قبولی بعد از اعتراض خبر داد و اعلام کرد که این روزها خودش را آماده می‌کند که به کلاس درس برود. او حتی دیگر درباره کد ۱۹ بودن و این که به چه دلیل جزو داوطلبان دارای این کد شده بود هم صحبت نکرد و فقط گفت که خیالش راحت است به شغلی که دوست دارد، می‌رسد. 

وقتی پای مجلس به میدان می‌آید

شرایط استخدامی امسال آموزش و پرورش به شکلی پیش رفت که موضوع کد ۱۹، در مجلس شورای اسلامی هم مطرح شد و صدای نمایندگان مجلس دوازدهم را نیز درآورد. هرچند که در سال گذشته هم مساله کد ۱۹ در آزمون استخدامی معلمان وجود داشت، اما مانند امسال سر و صدا نکرد. شهریور ۱۴۰۳ در همین راستا، کمسیون آموزش و تحقیقات، وزیر آموزش و پرورش را برای توضیح درباره پاره‎ای از مسائل پیش‌آمده در آزمون به مجلس دعوت کرد و پس از آن بود که فرشاد ابراهیم‌پور، نایب‌رئیس کمیسیون در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) اعلام کرد: «امروز نشست کمیسیون آموزش و تحقیقات با آقای کاظمی وزیر آموزش و پرورش تشکیل شد و وزیر محترم گفتند که پرونده‌های افراد دارای کد ۱۹ و ۵ تجدید نظر و مشکل بیش از نیمی از آن‌ها رفع خواهد شد.» 

افراد دارای کد ۵ البته شرایط متفاوتی دارند، آن‌ها کسانی هستند که در مصاحبه ورود به دانشگاه فرهنگیان به دلیل مسائل اخلاقی، مذهبی و سیاسی قبول نشده‌اند، اما کسانی که کد ۱۹ گرفته‌اند، افرادی هستند که در بخش علمی آزمون استخدامی آموزش و پرورش پذیرفته شده‌اند، ولی صرفا به دلیل مسائل مربوط به گزینش، اجازه معلم شدن پیدا نکرده‌اند. حمید رسایی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در این زمینه به داوطلبان دارای کد ۱۹ آزمون استخدامی آموزش و پرورش اشاره و تاکید کرده است که «شرایط برای یک هزار نفر از ۴ هزار داوطلب ردشده، قابل اصلاح است.» محمدمهدی شهریاری، نماینده مردم بجنورد، مانه‌، سملقان، گرمه، جاجرم، راز و جرگلان در مجلس شورای اسلامی هم گفته است که «امسال ۵ هزار نفر از ردشدگان کد ۱۹ قبول خواهند شد و یک هزار نفر هم از آن‌ها در هفته اول مهر وارد چرخه معلمی می‌شوند.» 

در چنین شرایطی اما وقتی خواستیم از سخنگوی وزارت آموزش و پرورش درباره مسائل مربوط به داوطلبان دارای کد ۱۹ بپرسیم و مطلع شویم که امسال شرایط برای معلم شدن چند نفر از آن‌ها مهیا خواهد شد، تماس‌ها و پیام‌های ما با علی فرهادی بی‌پاسخ ماند. اما براساس پیش‌بینی‌هایی که از سال گذشته انجام شده است، به نظر می‌رسد که امسال حتی تا ۶۰ درصد داوطلبانی که کد ۱۹ گرفته‌اند نیز شرایط تجدید نظر شوند؛ داوطلبانی که البته ماه‌ها است روان آن‌ها آزار دیده و بعد از گذراندن هفت‌خوان رستم، شاید حالا فرصت آموزش دادن دانش‌آموزان کشور برایشان به وجود آید. 

منبع: سایت دیده‌بان ایران