نگاهی گذرا به همایش زاپاتیستا و گذار به “کمون”
مسعود کوچک

پیش‌زمینه و ساختار جنبش زاپاتیستا

جنبش زاپاتیستا که از سال ۱۹۸۳ در ایالت چیاپاس مکزیک دست به تدارک و سازماندهی مبارزاتی زد و در سال ۱۹۹۴ با عملیات مسلحانه اعلام موجودیت رسمی کرد و به نمادی از مقاومت و مبارزه مردمان بومی و ضد سرمایه‌داری در سطح جهانی تبدیل شده است. زاپاتیستاها که مردمان بومی چیاپاس هستند در ابتدا علیه رژیم‌های سرمایه‌داری در مکزیک و سرمایه‌داری جهانی قیام کردند اما آنچه در این بیش از سه دهه برجسته شده، نه فقط مقاومت سیاسی بلکه شکل‌دادن به تجربیات “خودگردانی، دموکراسی مستقیم و عدالت اجتماعی” از پایین به بالا است که خود زاپاتیستاها بر آن تأکید دارند.

در سال‌های اخیر، جنبش زاپاتیستا ساختار داخلی خود را بازنگری کرده و اعلام کردند که قصد دارند از هرگونه ساختار هرمی و سلسله‌ مراتبی، حتی در درون خود، فاصله بگیرند چرا که معتقدند چنین ساختارهایی باز تولید کننده الگوهای سلطه‌گرانه سرمایه‌داری هستند. از این رو، جنبش زاپاتیستا مفهوم “کمون” (El Común) را به عنوان جایگزینی اساسی برای این ساختارها معرفی کرده است.

همایش ” مقاومت ها و شورش‌ها: بخش‌هایی از کل” ۲۰۲۵

در ۲ ژوئن ۲۰۲۵، EZLN (Ejército Zapatista de Liberación Nacional — ارتش زاپاتیست آزادی‌بخش ملی) فراخوانی برای برگزاری همایش “مقاومت‌ها و شورش‌ها: بخش‌هایی از کل” منتشر کرد. این همایش از ۲ تا ۱۷ اگوست ۲۰۲۵ در Semillero Comandanta Ramona,  Caracol de Morelia  کاراکول مورلیا در چیاپاس مکزیک در حال برگزاری است و بیش از ۷۰۰ فعال جنبش های اجتماعی، مردمان بومی و نمایندگان حمایت‌کنندگان زاپاتیستا در جهان، از ۳۷ کشور در آن حضور دارند.

این رویداد بیش از آنکه محلی برای سخنرانی‌های رسمی باشد، فضایی برای تبادل تجربیات، کارگاه‌های عملی و گفت‌وگو درباره مقاومت‌ها و ساختارهای اجتماعی جایگزین علیه سرمایه‌داری است.

موضوعات و فعالیت‌ها

طی هفت روز نخست همایش، مجموعه‌ای از کارگاه‌ها و فعالیت‌های عملی برگزار شد که محورهای اصلی آن شامل موضوعاتی چون برگزار گردید:

خودگردانی اجتماعی و سیاسی

مقاومت مردمان بومی در برابر تصاحب زمین و فرهنگ

فمینیسم و مبارزه علیه هر شکل تبعیض

عدالت اقلیمی و حفاظت از طبیعت

سازماندهی ضد سرمایه‌داری

همبستگی بین‌المللی جنبش‌ها

گزارش فعالیت‌ها و تجارب نمایندگان حمایت‌کنندگان زاپاتیستا در کشورهای گوناگون

در روز سوم همایش، یک نمایش تئاتر نمادین با عنوان “شرارت‌های هرم” (Los males de la pirámide) توسط زاپاتیستا اجرا شد که به نقد ساختارهای هرمی و سلسله ‌مراتبی حتی در درون جنبش زاپاتیستا اختصاص داشت و با فرو ریختن نمادین یک هرم، نمایانگر پایان دادن به ساختارهای قدرت متمرکز و آغاز مرحله تازه‌ای از “کمون” بود.

 در جریان همایش بازدیدی از پروژه #UnQuirofanoEnLaSelva انجام شد. در این بازدید، زاپاتیستاها پیشرفت‌های ساخت بیمارستان را برای بازدیدکنندگان تشریح کردند. این بیمارستان قرار است به زاپاتیستاها و غیر زاپاتیستاها و به هر فردی که نیازمند خدمات درمانی باشد، سرویس بدهد.این مرکز درمانی در چندین کیلومتری نزدیک‌ ترین بیمارستان دولتی قرار دارد و منطقه‌ای را تحت پوشش قرار خواهد داد که می‌تواند جان‌های بسیاری را نجات دهد.

شبکه حمایت‌کنندگان زاپاتیستا در جهان در همراهی و حمایت از پروژه ساخت بیمارستان فعال بودند و حمایت خود را در آینده نیز ادامه می‌دهند.

سخنرانی افتتاحیه و همبستگی مردم فلسطین

در مراسم افتتاحیه که در کاراکول مورلیا (Caracol Morelia) برگزار شد، اعضای EZLN با پرچم فلسطین وارد همایش شدند تا همبستگی انترناسیونالیستی زاپاتیستا با مردم فلسطین را نشان دهند. “معاون فرمانده” (Subcomandante Insurgente Moisés) ضمن دفاع از مردم فلسطین در برابر نسل ‌کشی انجام شده توسط رژیم صهیونیستی، بر همبستگی و مبارزه انترناسیونالیستی تأکید کرد و با بلند کردن پرچم فلسطین گفت: “ما همه دختران فلسطینی هستیم، ما همه پسران فلسطینی هستیم.” وی همچنین یادآور شد که مبارزه علیه سرمایه‌داری، مبارزه‌ای جهانی است که همه را در بر می‌گیرد.

جمع‌بندی

این همایش نمونه‌ای از روند تغییر و تحولات در جنبش زاپاتیستا است که بر فرآیند جایگزینی مدل‌های هرمی و سلسله ‌مراتبی با ساختارهای افقی، اشتراکی و “کمونی” تأکید دارد.همچنین این گردهمایی فرصتی برای پیوند زدن مقاومت‌ و مبارزه مردمان بومی و جنبش‌های اجتماعی سراسر جهان علیه سیستم سرمایه‌داری جهانی است.

منابع:

EZLN – Enlace Zapatista: enlacezapatista.ezln.org.mx

Pozol Chiapas

Radio Pozol

Noticias de Abajo ML

Facebook

این مطلب برگرفته از آنچه جنبش زاپاتیستا درباره خود بیان کرده است، تنظیم شده و هدف آن فقط ارائه اطلاعات است.

مسعود کوچک

از زندان قصر و زندان ساری تا اورلتی: روایت فرار انقلابی، مقاومت و مبارزه – مسعود کوچک